Posts

Showing posts from 2015

Gamgi leh Minam

Dr Pum Khan Pau Visva Bharati University, Santiniketan ‘Gi’ cih kammal in kikhenna genna ahi hi. Lutunga sam kikhenna akipan leitang kikhenna dongah hih kammal kizang thei hi. Zo lai ah ‘gi’ amah bekin gelh le’ng khiatna neilo ahih manin thumal dang khat tawh maithuap ahih kei leh nungthuap in zat kul hi. Gentehna-in gisuang (border stone) leh gamgi (borderline). Lakam nangawn ah gibang/sam gibang khen ci-in kizang hi. Gamgi in bangzah ciangah Zomite tangthu leh tuhun nuntakna hong sukha khina, mailamah tua gamgi bangci zat ding cih hih thului sungah I kikum ding hi. Khangluite in amau muhna tawh kituakin mite nam nih in na khen ziau-a, tuate Tual leh Khual ci uh hi. Nidangin khua a kisat ciangin gan sisan tawh kithoihna bawl uh a, tua a kigo gan’ gilzang pen khuasung huam (area) dinga deihna tantan ah kai-in tua sa gilzang kikaihna huam sung pen khuasungin ngaihsun uh hi. Tua sunga tengte Tual ci uh hi. Khuasunga mun poimawh penpen ah Tualsong kiphut ahih manin tua hang

Phoenix khuapi leh US pan India ka ciahna

Dr Pum Khan Pau, Santiniketan, India Kum khat sung ka omna America gamsung sim-tumlam (South-west) a om Arizona state khuapi Phoenix hih bang ahi hi. US state capital khempeuh lak panin mi tamna penpen Phoenix ah mihing 1,445,632 (2010 census) om hi. US khuapite lakpan mi tamna penpen 6 na hi. Hih khuapi pen phaizang gamkeu mun hi-a, Valley of the Sun zong kici hi. Kum khat sungin June-September sung khuahun sa mahmah ahih manin a satna 115 F bang tung thei hi. November-March kha dong vot hiuhiau-in nuam mahmah hi. Phalbi lamin hih khuapi sungah vuk kia zolo hi. America gam khuavot vuk tamna muna omte in khuavot luat taisanin omna dingin a telna uh ahih manin hih khuapi pen khang hat mahmah hi.  Phoenix khuapi sung lian pen Urban areas 15 in kikhen a, hih tawh a kizom suak mah in Scottsdale, Mesa, Tempe om hi. Hih khuapi golna pen 517.948 sq miles ahi hi. Khuapi langkhat pan a langkhat dong mawtaw tawh 60 m/hr in pai leng nai khat sung kipai hi.  Phoenix pan a lang khat tuakah na

America Suahlam Gam Zinna

Pum Khan Pau, Phoenix, AZ            America suahlam tuipi pang (east coast) pen khuapi minthang tampite omna ahi hi. New York, Washington DC, Atlanta, Miami, Boston, banah, US gamah pilna sinna sanginn minthang diak pawlkhat (Ivy League): Princeton University, Columbia University, Yale University, Cornell University, University Pennsylvania-te omna ahi hi. Nidangin United States of America a kici taktak pen hih suahlam tuipi panga om British colony 13 teng bek hizaw-a, a nung ciangin tum lamah gamkekin gam lianpi a lakbeh manun tu-in USA gam in Atlantic leh Pacific tuipite kikala leitang golpi hita hi; leitungah gam golpen thumna ahi hi. Ka nasepna Visva Bharati University ah History of American Revolution MA semester khat ka hilh zong suahlam gama thupiangte hizaw ahih manin a thu-a ka theihna mun ka sik khak tektek zong Topa thupha ka ngahna hi. June 6-8, 2015 sungin US tumlam tuipi panga om California state sunga khuapi minthang mahmah Los Angeles ah zin khin ka hih manin,

Tuikhang leh Zomite: A sia panin a hoih sin ni

Pum Khan Pau Phoenix, Arizona Tutunga Kawlzang, Chin state, leh Manipur gam mun pawlkhatah tuilian/tuikhang hanga siatna kei theihna tan ah tua zahin nidangin om ngei nailo hi. Khamtungah Meitei gun leh lui kici khempeuh nak khanlua ahih manin cikmah hun ciangin luitui in lei ban ken teh ci-a I ngaihsut lei tampite kisia-a, khua khat leh khat kikawmna kitan hi. Mun tampi ah mencim a om manin inn le lo a kip mahmah dinga I ngaihsutte tolh mang hi. Phaizang sungah mun niamzaw deuhte inn khum dong tui dimin inn le lo khempeuh tum mang ahih manin ama inn sungah kuamah in ann ne-in giak theilo hi. Suahtakna dingin a sangzaw mun ah mite tai hi. Mi tampite adingin tuilian hanga neihsa van kisiate neih kik zawhna ding kigalmuh pak nawnlo hi. Van kisia leh a mangte sangin a manphazaw mihing nuntakna a mang/beilawh zong tamkhop om hi. Tuicin tung himawk hi. Mihing in I dalzawhloh siatna (natural calamities) Zomite in I thuak ciangin dahna, kahna, lungkhamna, gilkial dangtakna, silh l

Highway to USA: Zomite leh America Kizopna

Pum Khan Pau Post-Doctoral Fellow, Arizona State University, Arizona Nipini sun khat kei guak in Sydney khuapi-a om Hillsong Church in Easter Sunday a zatna YouTube panin ka en hi. Tua kikhopna ah Hillsong President Pastor Brian Houston in thugen hi. Aman ‘Easter Sunday in piakkhiatna etsakna hi’, ci-in lim gen mahmah hi. Nuamsa-in tha ka ngah mahmah hi. Tua khit ciangin Yangon khuapi-a om Galilee Church panin phatna leh biakna a zatna uh ka en hi. Tua biakpiakna ka et bek zong nuam kasa hi. Tua bangin hun ka zat sungin ka lungsim sungah a kisai khollopi khat hong suak khat om a, tua pen Highway ahi hi. Highway cih pen Mangpau hi-a, lampi genna hi; tangpi in a zat lam lianpi min ahi hi. Highway in state sunga khuapi khat leh khat zomtuah hi. Hoihtaka kibawl lam lianpi ahih manin mihing khualzinna, kikawmna leh van nawnna manlang sak hi. Highway lampi ah mawtaw leh lampi siatna hang ahih kei buang leh traffic hanga khawlna cih bang peuhmah a om lohna ding deihna tawh a ki

LA: Leitung Mong Khat Ka Paina

Pum Khan Pau Post-Doctoral Fellow, Arizona State University, USA America gamah khuapi lianpen nihna Los Angeles khuapi pen a tomin LA kici hi. Hih khuapi pen America tumlam Pacific tuipi pangah om a, California state adingin mi tamna penpen mun ahi hi. Gam 140 pan kipan minamte tenna LA ah kampau bekbek zong nam 224 om hi, ci-in kiciamteh hi. 2014 Census ah LA milip 39, 28,864 pha hi. Tua lakpan mikang tampen a, tua zah phial mah Hispanic/Latino om hi. Nidangin Tongva leh Chumash kici Native American minamte teng masa hi. 1542 in Juan Rodriguez Cabrillo in California simlam Spanish kumpi gam ukna sungah na koih hi. 1769 kumin missionary Gaspar De Portola leh Juan Crespi-te LA na tung hi. 1821 akipan Mexican ukna sungah om a, tua pen 1847 in Mexican-American War bei ciangin kilemna om bangin America in ngah hi.     Kum 1910 in LA khuapi sunga Movie company 10 omte kigawmin Hollywood hong piangkhia hi. Tua zawh kum sawm sungin leitunga film industry khempeuh lakpan za ah sawm