America Suahlam Gam Zinna


Pum Khan Pau, Phoenix, AZ           

America suahlam tuipi pang (east coast) pen khuapi minthang tampite omna ahi hi. New York, Washington DC, Atlanta, Miami, Boston, banah, US gamah pilna sinna sanginn minthang diak pawlkhat (Ivy League): Princeton University, Columbia University, Yale University, Cornell University, University Pennsylvania-te omna ahi hi. Nidangin United States of America a kici taktak pen hih suahlam tuipi panga om British colony 13 teng bek hizaw-a, a nung ciangin tum lamah gamkekin gam lianpi a lakbeh manun tu-in USA gam in Atlantic leh Pacific tuipite kikala leitang golpi hita hi; leitungah gam golpen thumna ahi hi. Ka nasepna Visva Bharati University ah History of American Revolution MA semester khat ka hilh zong suahlam gama thupiangte hizaw ahih manin a thu-a ka theihna mun ka sik khak tektek zong Topa thupha ka ngahna hi. June 6-8, 2015 sungin US tumlam tuipi panga om California state sunga khuapi minthang mahmah Los Angeles ah zin khin ka hih manin, New York, Washingto DC khawng ka zin kik tak ciangin Topa in US leitang hong kalkaksak hizen veh, ci-in ka lungdamna hong lianzaw kan hi. Hih thului pen suahlam gam ka zinna thu ahi hi.

Atlanta (Georgia)
America gam makai masate in July 4, 1776 pen British ukna pan suahtakna ni (Independence Day) ci-a a ciamteh ni tawh kituakin July 4, 2014 ni-in Phoenix, Arizona panin suahlam tuipi pang lamkah zin dingin ka ding khia hi. Tuani nitaklam nai 1:00 PM pawlin Peter Mung in Sky Harbor International Airport ah hong kha hi.  Nai 3:10PM in American Airlines tawh Georgia state khuapi Atlanta ka leng hi. US gam suahtak ni (Independence day) pen zum kikhak ni ahih manin ni dang sangin vanleng tual ah khualzin tawmzaw hi.  Nitak nai 9:40PM (ET) in Atlanta Hardsfield-Jackson International Airport ka tung hi. Hih airport pen leitungah a gol penpen pawla kigen ahi hi. Vanleng pan ka paikhiat khit ciangin tua vanlengtual sunga tai underground metro rail tawh stop 6 ka pai hi. Kei hong dawn Pu Thang Kho Pau (Tawmbing) tawh ka kimu uh hi. Atlanta khuapi ah guah na zu-a, guahnuai ah mawtaw tawh nai khat sung phial ka tai khit uh ciangin Pu Pau-te inn ka tung uh hi. Amau pen amau leisa inn hoih mahmah khat sungah na teng uh hi. Pu Pau ka cih pen Chicago a om Pa Pil Mung’ sungpa ahi hi. Minuam mahmah leh Zomi a it mahmah khat ahi hi. Tawmbing beh ahih manin kei adingin zong ka pute suak hi. Amau Kawlgam ah Phaitu khua pan hi. A zi Pi Niang tawh tapa nih leh tanu khat nei uh hi.
     July 5 Nipini nai 4:00PM in Zomi Laizom Christian Church ah kikhawmin thugenna ka nei hi. Kikhop man ciangin Pu Pau-te innkuan in Chinese Buffet ah ann hong nekpih hi. Nitakin amah interview ka bawl hi. Amau innkuan tangthu leh US gam a tun dan leh Atlanta Zomi tawh kisai vai ka holim uh hi. Topa in tua ni in lawm thak tampi hong pia hi. Mungsen Ngaihte (Mauvom), Sia Thang Suan Piang (Kansauzang), Pa Lianpu (Tedim) leh mi tuamtuam tawh ka kilawmta thei hi.


American Baptist Historical Society Archives
Atlanta ka paina hang pen Chin Hills leh Manipur a missionary-te tangthu leh laikhakte American Baptist Historical Society (ABHS) archives panin kan nuam ka hi hi. US ka tuncil lamin ABHS pha pah ding ka cih hangin a lemloh manin sangkhak (vacation) sungin a pai thei ka suak hi. ABHS archives pen American Baptist Mission in Home leh Foreign mission tawh kisai ciamtehna lai leh vante kepna ahi hi. Valley Forge, Philadelphia a phualpi ahih hangin hih archives pen kum 2009 in Mercer University campus, Atlanta ah kisuan hi. ABHS hawh dinga ka ngaihsut lai-in Atlanta ah ka meltheihsa Nu Dimno bekbek om a, ahih hangin ka pai taktak ciangin Topa in lawm tampi hong piakbeh hi.
    ABHS ah July 5-8 sung nisim nai 10:00AM-5:00PM dong laisim/en in ka tu hi. Tua takah a Dr Deborah Broekhoven, executive director, leh Ms Janet Winfield, office manager in a kisam bangin hong huh manin nasep nuam mahmah hi. ABHS ah ni 4 ka pai sungin kuanlam leh ciahlam hong kha hong dawn Tg. Mungsen Ngaihte leh Sia Thang Suan Piang tungah ka lungdam mahmah hi.  Sia Piang in nidangin Berian Bible College, Bangalore panin MTh na man hi. Aman Zomi Baptist Church of Atlanta ah sia sem hi.
     A.E.Carson akipan Robert G. Johnson hun dong missionary-te laikhakte microfilm tawh kikoih ka en hi. Tua banah Mission Report zong 1914 akipan ka vel hi. Cope Collection a tuamin kikem a, tua sungah laikhak, man (photo) leh van tuamtuam om hi. Microfilm ka etna hun tampi bei ahih manin a dang etna ding hun tam ka ngah kei hi. Ni khat lutman $10 hi-a, man i zaih nop leh ni khat $15 tawh deih zahzah kizaih thei leuleu hi. Print bawlna laidal khat ciangin $.50 hi. Cope collection sungah nidanga Khamtung man tampi om a, negative a kikem zong tampitak om in tuate bang ki print thei hi leh man deih huai tampi om ding hi. Ken ka deihna mun khempeuh iPad tawh man ka zaih hi. Kei et bel Chin Hills, Manipur leh Assam leh Pre WWII leh Post WWII file te hipha deuh hi.
    July 6 nitakin pen Pi Niang (Pu Thang Kho Pau zi) kum 45 birthday ahih manin amau nupa in Longhorn kici ansai ah ann hong nekpih hi. Sialsa BBQ ka nek patna hi. Atlanta ah Zomi/Zo a kici thei 1000 bang om ding hi; amau pen Clarkson a kici mun ah lom om deuh  hi. Mi a tam bangin biakna pawlpi zong na tam mahmah zel hi. Clarkson ah hong zindo Pa Kampi (Buangmual) leh Sia Piang tungah ka lungdam hi.

Suang Mualpi (Stone Mountain)
Atlanta ah a pai peuhmah in a et pelmawh Stone Mountain leh CNN Center zong lawmte deihsakna tawh ka en thei hi. July 8 nitaklamin Sia Piang, Tg. Mungsen leh Pa Thawn Pau tawh Stone Mountain ah ka pai uh hi. Clarkson panin minute 15 bek paina ahi hi. Tua suangpi pen a pang panin ka en masa uh hi. Tua Suangpi pangah Civil War hun a makai thum lim hoihtakin kisuai hi. Tuate in Jefferson Davis (president of the Confederate States), General Robert E. Lee & General Thomas J “Stonewall” Jackson amau sakol deihpente tungah a tuang laitakin lim suanpi pangah om hi. Hih Stone Mountain pen tuipi panin feet 1686 sangin a kim panin feet 825 sang hi. Hih suangpi pen a cilin Veneble Brothers te neihsa hi-a, 1958 in Georgia kumpi in lei hi. Nidangin tualsuak America (Native Americans) te in hih suangpi belhpi-in na nei ngei hidingin kiciamteh hi. Suangpi mai ah ah a en mite omna ding mun golpi om a, tua munah speaker golpi tawh la ngaih takin kihong in a la ngai kawmin tua suangpi enin ki-tu demdam hi. Lei panin Skyride tawh suangpi tung kikahto thei hi. Sum piak kul hi. Suangpi langkhat lamah bual om hi. Tua bual nuai-ah suangpi tumsuk hi. A kim ah zong etnop ding nam tuamtuam kibawl hi. Tua suangpi tungvum a kah ngapte adingin kahtoh theih hi. Suang bekbek tungah kikahtoto a, a tungvum dong pen lei panin tai khat sau in minute 30 bang kikahto hi. Mite in exercise lakna in zanga, a kahto kumsuk tam mahmah hi. Ko zong a tungvum dong ka kahto uh a, khua-ul tawh ka pumdim uh hi. A tungah bel huih vot in hong mut hiauhiau ahih manin tawldam mahmah hi. Stone Mountain tungvum ah zong zo huihkhi siang kingah hi. Atlanta khuapi singkung sangtheilualo hileh khuapi sung hoihtakin a kimu thei ding ahi hi. Atlanta pen gammang lak bangin singkung sangin gol thei zawlai hi. Khamtunga sing-at mite in iplah ngel in teh ci bek ing.

CNN Center
Atlanta ah a ki-en pelmawh dang khat pen CNN Center hi. July 11 zingsang nai 10 in Tg. Khaitawng Gualnam (Mualnuam) tawh CNN Center en dingin ka pai uh hi. Tuani in Tahan Tuiphum pawlpi ah Pastor sem Rev Dr Man Hau Cing-te a en dingin pai ding cih ka zak manun amau tawh ka kithuah khawm thei uh hi. Siamah nu a min ka zakzak hangin amah tawh mel kimuh patna hi-a, tuani kithuah thei ka hih manun lungdam hi. CNN Center pen Atlanta downtown ah om hi. A sungah vak kawikawina ding ticket lei kul a, mi khat ciang $16 man hi. Pa Thang in ko a pai mi 6 ading ticket hong leisak hi. Security checking man ciangin escalator tawh a tungah kahto-in globe golpi sungah kilut hi. Tua globe sungah CNN news sim danin mi nihta tukhawmin man hong kizaih hi. Tua man pen vaiteng a man ciangin ciahna lampi panin a deihte in $25 tawh kilei hi. Ko a vak honkhat pen Ms Paula akici numei gawng pian neu sim khat in hong vakpih kawikawi-in theihhuai thute hong hilh pahpah hi.
    Atlanta ka om sungin Zomi Laizom Christian Church, Christ Mission Church, Zomi Baptist Church of Atlanta leh Cross AG Church ah kikhawmin thugenna ka neih theih manin hun hong pia pawlpi sia/makaite leh Topa tungah ka lungdam hi. Tua banah itna tawh ann hong nekpih mimal leh innkuan khempeuh tungah zong ka lungdam hi.

Atlanta pan Tampa (Florida)
July 12 nitak biak kikhop man ciangin Sia Piang leh Tg Khaitawng Gualnam in Greyhound station ah hong kha uh a, nai 9:00 PM in bus tawh Tampa, Florida ka pai hi. Ka tuanna bus driver pen mivom numei khat ahi hi. Savannah, Tilsit leh Orlando tawnin a zingciang nai 7:00AM in Tampa ka tung hi. US ah bus tawh khualzin nuam mahmah lel hi. Bus sungah zunbuk om pah, wifi om, charging theihna ding zong om hi. Tampa station ah Max Khai (Mang Khan Khai) in car khat tawh hong dawn hi. Khai pen ka zi’ papi ta ahi hi. Tampa ah Max Khai leh Zo Khup (Tuimui khua tuak) om uh hi. Nai 1:00PM pawlin Khai tawh amau nasepna ah ka pai uh hi. Khai leh Zo Khup in Chinese annsai ah sem uh hi. Tua nitaklamin Pa En Khai in  mawtaw tawh hong vakpih a, Best Buy ka pai uh hi. Khai in Sony camera a tawm man hetlo a hoih mahmah khat hong leisak ahih manin ka lungdam mahmah hi.  Khai in kei hangin off day ni nih na la ngiat a, tua mah bangin Zo Khup in ni khat ngah ahih manin July 14 ni ko teng thum ka vak uh hi. International Plaza ah zing ann nei, tua pan beach pai ding ka cih uh leh guah zu citciat ahih manin ka khawlkik uh hi. Nitak ciangin Pa En Khai tawh ka vekun Tampa panin tai 23 a gamla St Petersburg a kici khua ah ka pai uh hi. Tua khua pen tuili (Old Tampa Bay) gal khat ah om a, tua tui tungah tai 5/6 bang a sau lei saupi kidawh tungah kipai hi. Tampa leh a kim a om Zomite mi 10 khawng Pa Kim inn ah kituahin tua nitakin biakpiakna hun khat ka zangkhawm uh hi. Pa Kim pen 1995 in US tung hi. Amah leh a tate in sushi sai hoih neitek uh hi. 

Tampa (Florida) pan Buffalo (New York)
July 15 zingsang nai 10:00AM pawlin Max Khai in Tampa International Airport ah hong kha hi. Nai 12:30 PM in American Airlines tawh New York state sunga om Buffalo khua ka zuan hi. Charlotte (North Carolina) ah vanleng ka khek hi. Nitaklam nai 6:00PM in Buffalo ka tung hi. Buffalo airport ah Sia Thiau Luah Pau (Cikha), Zomi Christian Church, Buffalo ah pastor, in hong dawn hi. Buffalo apartment-te inn nihta kigawm tuam om litlet se hi. Inn khat a tung leh nuai innkuan nih in luah hi. Sia Pau-te inn dei tungnung pen ah ka giak hi. Tua mun pen Zomi sia a zinsa tampitak giah zelna mun ahi hi. Buffalo khuahun pen 60F bang hi-a, huih vot hiuhiau in nuam mahmah hi. Summer a tuazah bek tung ahih manin winter ciangin vuk sah mahmah ci uh hi. Vuk gam hizaw hi.

Niagara Falls
July 16 zingsang nai 10:30 AM in Tg Suan Lian Mang (Michael S L Mang, Kansau khua) tawh Niagara Falls en dingin ka pai uh hi. Mawtaw sungah ka kiho uh ciangin Suan Mang pen nidang kum 2002-3 pawlin Shillong ah tomvei na om kha ngei-a, kei zong hong thei milmial hihtuak hi. Niagara Falls pen Buffalo panin minute 20 bang paina ahi hi. Niagara River a luang pen Canada tawh US gamgi ah ft 167 khawng kiasuak ahih manin tua tuikia (falls) pen Niagara Falls kici hi. Minute khat sungin tui million li (4) cubit feet kia hi, ci-in kiciamteh hi. Niagara lui langkhat lam pen Canada gam hipah a, Ontario khuapi a gal ah om hi. Canada leh US lam panin ki-en thei tuak hi. Hih tuikia pen kumpi in limtakin a puah manin etnop/muhnop na kisa-in kumpi sum muhna hoihpi suak hi.  Suan Mang tawh a tung panin man ka lak kawikawi khit uh ciang a nuaiah kumsukin boat ah ka tuang uh hi. Tua boat ah mi 100 bang tuang thei hi. Tua boat in Niagara lui khanglam panin tuikiatna nuai dong hong paipih hi. Tui kiatna nuai ka pai uh ciangin huih leh tui in hong mut/theh gawp hi. A nuai panin ento le’ng sang venvan mahmah a, lau kei peuh le’ng muh nop mahmah hi. Boat tuanman mi khat ciang $ 17 hi. US lam pan leh Canada lam pan boat tawh kipai thei hi. US lam boat a tuangte in tuipuan dum (blue) kisilha, Canada lamate in tuipuan san (red) silh uh hi.
     Sia Pau leh Pawlpi mite deihsakna tawh July 16 nitakin Zomi Christian Church biakinn ah kikhopna ka nei uh hi. Kikhopni ahih loh hangin a man thei teng hong pai uh a, hun nuamtak ka ngah uh hi.

Buffalo pan New York khuapi
July 17 zingsangin Sia Pau in Greyhound station ah hong kha hi. Nai 9:00AM Bus tawh New York city zuanin ka pai hi. Mun khat ah Albany lam pai dingte pialna ka mu kha a, American tangthu ka hilhna sungah Albany Congress ka phawk velval hi. Syracuse ah lawm Khaiboih leh Zomi pawlkhat om a, ka lampi in tawnin tua mun ah minute 15 ka khawl uh hi. Tua panin Birhamton tawnin New York city nitaklam nai 6:00 PM in ka lut uh hi. NY City sung lutna dingin Hudson river nuai-ah tuinuai lampi (tunnel) sungah lut kul hi. Tua hangin mawtaw kikai-awk (jam) om a, tawlpi khat sung kingak hi. Lui gal pen New York city hipah hi. New York city a gal panin ka muh taktak ciang mi hampha ka hih lam ka kitel semsem hi. PhD sin ka kipat kum 2001 in Shillong ah U Nang Thian Kham tawlkhat ka bel hi. September 11 nitak ka nih un ann nek kawmin VOA radio panin World Tracd Center (WTC) vanleng in a bawhna thu ka za uh hi. Tua hunin WTC kisiatna mun ka mit tawh va mu ding cih peuhmah ngaihsutna om kilkel lo hinapi’n Topa hehpihna tawh 2015 kumin radio panin ka zak thu a pianna mun ka khe mahmah tawh ka sik kha hi. Tua hangin New York city ka galmut akipan thalawp leh lungphawng kawmin man ka la ziahziah hi.
     Tunnel panin ka pusuak uh ciangin inn sangpipi nuai ah kilut suak a, bus station inn nuai ah om hi. In nuai panin a tungah ka kah khiat ciangin khuapi sung na hi ziaizuai hi. A lamdang mahmah khat pen US khuapi mun dangah khe tawh mi vak tam hetlo napi’n NY khuapi sungah bel khe tawh mi vak zaizai hi. Kolkata khuapi bang hong phawksak liang hi. Taxi tawh ka zintunna ding Permanent Mission of India (PMI) building pai ding ka cih leh mi ka dot pa in gamla lua lo hi, khe tawh lam siau lecin khuamuhna (view) hoih mahmah nuamsa ding hi teh ong cih pen umin kei zong 42 street ka zuipah hi. Lampi ah inn sang theilua ahih manin daktohna ngawng na liang hi. Inn sangte lah man la nuam kei lah selfie a cihte uh kila nuamin ka buai kei hi. Mi vak tam bilbel ahih manin khatveivei mi cialin man ka kila sak hi. 42 street ah 8 avenue pan kipan pen 3 avenue ka tun ciangin hong kihilh danin 43 street lam ka manawh kik hi. Tua panin 2 avenue lam ah ka kihei kik a, lamgei-a mi khat ka dot leh a langkhat lama inn hong kawkmuh a, tua ka et leh Permanent Mission of India to the United Nations cih na kigelh hi. Tua mun panin Pa Kam (L.T.Ngaihte) ka phone leh minute 3 sungin inntung panin hong kumsuk pah a, inn ah ka lut uh ciangin Nu Khawl (Pa Kam zi) leh a zinte uh na om in ka kilen uh hi. Kei giahna ding room ah hong koih a, kisil siangin tua ciangin ka holim sungun Jac Chin Hau Ching hong tung hi. Hau Ching in electronic media lam ah sem a, Fox TV te pawl tawh sem hi. Amah pen JN Model High School ah kummm nih sung classmate ka hi uh hi. Ken thei mahmah napi’n aman hong thei mello mawk ahih manin ong lem mel hetlo hi. Ahizongin aman bel mi ka theihsate zong ka tel nawnloh tamlua hi, hong cih ciangin tawmkhat om dan khat hong nuam kik sam hi kei leh kei ka kitheihsak mahmah hangin ama ong telloh pen nuam hiaulo sam hi. Amah pen Paite kampau sung panin MBBS a zo masapen Dr Vung Kho Kam tanu hi-a, a naupan lai panin zong mi nuamsa innsung pan khang ahih bangin melhoih in siangtho sitset khat hi-a, class sungah zong mi khempeuh in theihloh a phamawh khat ahi hi. Tua hangin zong kei bang a thei tinten hi thei hi’ng. Midangte zong keimah bang lel dingin um ing. Kei pen ama dinmun tawh kileh bulh ka hih manin ong kimangngilh mawhna ding omlo hi. Kei zong ka tel nawnloh mi tampi om veve ahih manin kuamah mawhsak tuanlo hi’ng. Dinmun kibang ta kei leh Pasian hehpihna tawh ka sangkahpihnu’ omna zong ka khe tawh va tuankha ka hih manin Topa thupha ka ngahna hong hizel hi. Nidangin mite sangin I tualniamzaw kha ahizongin hong lamto thei Khut om hi, cih muang peuh le’ng hong piangpiang ahihna ka mu sansan hi.
     Ka zintunna Pa Leivang Kam Ngaihte (L.T.Ngaihte) in Permanent Mission of India to UN ah Consul sem hi. India gam Zomite sung panin hih bang dinmun sang a nei tam hetlo kawmkalah amah NY ah na omin ama hangin NY city sungah giak thei, zintung thei-a ka om hampha ka kisa hi. Zingsangin Pa Kam tawh United Nations Headquarters building gei ah lamsiau-in ka vak uh hi. Brooklyn lei kici a minthang pen zong ka mu hi. Tuani-in President Obama NY pai ahih manin security na khauh pian a, police mawtaw na tam mahmah hi. Ka vakna uh lam gei khatah Obama tuanna ding limo “Beast” a kici zong ka tuak kha lak uh hi. Midangte adingin a tuallenna mun ahih hangin kei adingin khatvei ka sikkhak sun zong hamphatna in ka ngaihsun hi. Pa Kam in ama gelh laibu nih hong letsong ahih manin ka nuam hi.

New York khuapi sungah
New York khuapi sung mun tuamtuam ka muh theihna dingin ama nasepna nusia lianga hong vakpih Dr Do Khan Khup tungah lungdamna genzawhloh hi. July 18 sunkhua-in Dr Khup in ama car tawh hong pua kawikawi-in, mun thupi teng hong phakpih hi. Columbia University, Middle/Lower Manhattan, WTC, Times Square, 9/11 memorial site, FDR drive, Hudson Riveside drive khawngah ka pai kawikawi uh hi. Tua khit ciangin Staten Island ah tembaw tawh ka paina uh zong kei adingin tembaw tuan masakna ahih manin thupi hi. Staten island pai ciangin Statue of Liberty zong a kinaizaw in kimu thei hi. New York city panin minute 20 bang paina hi. Zomi Innkuan USA (ZIUSA) ah president a sem laitak Dr Khup tawh nikhat kithuah khak hun sungin mawtaw sungah thu tuamtuam holimna hun hoih ka ngah uh hi.  Makai lutangpi khat in mawtaw hawlin hong puak kawikawi zezen ciangin ka genkhiatloh hangin ka sunglamah kisuanna ka nei giugiau hi. A langkhat lamah lah hong deihsakna thupilua ahih manin ka lungdamna lian mahmah hi. A nitak ciangin amau inn ah ann ne-in tua nitak Pa Pum-te inn ah Zomi a om thei zahzah tawh holimna hun khat ka nei uh hi. Mi tam ka paikhop loh uh hangin nai 3 sung ka holim uh a, nai 12 in ka giahna Pa Kam te’n hong khak kik uh hi. Ka zintunnate bang na lum khinta hi. Dr Khup-te omna mun pen Queens kici hi.
     July 19 zingsang nai 8:00AM in Pa Kam in greyhound station tan khe tawh hong kha hi. Tawlkhat sung ka luggage hong kaihsak zawlai ahih manin kipiazo kasa mahmah hi. Bus tuanna ding mun dong hong kha vingvenga, tua panin ka kikhen uh hi. Amau inn leh bus station pen nawh pai le’ng minute 20 khawng khe tawh paina ahi hi.

New York pan Baltimore (Maryland)
Baltimore pen Maryland state adingin khuapi lianpen hi. Washington DC gei ah om hi. Hih khua ah Zomi 500 bang om ding hi. New Rok panin Baltimore nipini (July 19) zingsang nai 9:00AM in ka pai hi. Nai 4 sung paina hi-a, sun nai 12:40 PM in ka tung hi. U Suan Mang in hong dawn hi. Amau inn hoih mahmah nei uh a, tua mun ah tawldamin ka zintung hi. Nitaklam nai 4:00PM in U Suan Mang-te pawlpi Zomi Christian Community Church ah kikhawmin thugenna ka nei hi. U Suan Mang sanggamte Thomas Mung leh a tuamtuam tawh zong ka kimu thei uh hi. Amau unau Topa hehpihna tawh laisiamin pilna vive tawh sum zong ahih manun naitha zong tampipi ngah uh hi. U Suan Mang pen nidangin Zomite adingin a hun leh nuntakna hunsawtpi a zangkhinpa hi-a, Vangteh khuami ahih hangin Lamka ah tawlkpi khat na busa ngei ahih manin a zi zong New Lamka (G) panin hong nusiasa Pu Awn Thang tanu Nu Lunno ahi hi. Nu Lun tawh kitheisa kahih uh banah U Suan Mang zong nidangin ka pa tawh na kikhawl ngei uh ahih manin amau inn ah ka ki-inteeksak mahmah hi. Amau inn nuai ah room golpi omin khualzin tampitak tua inn ah na zindo khinta uh hi. Nipi biak kikhop khit ciangin U Suan Mang-te innkuan tawh Inner harbour a kicihna ka en uh hi. Tua mun ah Frederal hill a kici mual neu khat om a, tua mun pen nidangin America leh British-te kidona thupi mahmah a pianna hi. America galkapte in British Navy-te Atlantic tuipi panin hong lut laitak tua mualpanin a dal zawh manun tui panin leitang ah lutsak lo uh hi, kici hi. A thupit diakna khat pen hih mun ah Battle of Fort McHenry (1812) kidona a om laitakin Francis Scott Key in Star-Sprangled Banner la phuak hi. Hih la pen 1889 in US Navy in lapi dingin kipsak a, 1931 in America lapi (national anthem) dingin kikipsak hi.

White House (Washington DC)
July 20 sunin U Suan Mang ama nasep khawl liangin Washington DC ah hong vakpih hi. DC pen Baltimore panin minute 40 bang paina hi. White House, World War II Memorial, Korean War Memorial, Vietnam War Memorial leh Lincoln Memorial ka en uh hi. Leitungah kumpi thahat pen a kingaihsun USA President tenna inn ka mit tawh mu-in a gei pan man kila thei-a ka om manin hampha ka kisa hi. DC pen New Delhi tawh a kibatna tampi om hi. Ko vak ni pen nisa mahmah citciat ahih manin khual-ul kai kawm mahin U Suan Mang tawh ka vak kawikawi uh hi. Hong deihsak mahmah hilo hileh ama nasepna taisanin nisa nuai-ah hong vakpih zo hetlo ding cih ka ngaihsut ciangin hong itna, deihsakna leh a kipiakzawhna thupi kasa hi. New Delhi a Rastrapati Bhavan (president inn) leh India Gate kikal vak bangin White House leh Lincoln Memorial kikal zong khe tawh vak leng sau pian hi.
    Baltimore ah kilehkikin zankhat giak lai dinga ka kingaihsut ahih hangin ka flight timing nai 5:28AM ahih banah ka airport ding pen Virginia state a Dulles International Airport (IAD) pek ahih manin zing delh dingin gamla lua (tai 60) hi. Tua hangin Airport gei-ah ka giah loh hong phamawh hi. U Suan Mang mah in DC panin IAD Airport gei a om Comfort Inn kici khat ah giak dingin hong kha hi. A sap man nangawn aman hong piaksak sawnsawn hi. September 11, 2001 a vanleng ki hijacked khat pen IAD pan kipan hi.

IAD (Virginia)-DFW (Dallas TX)-Amarillo (TX)
July 21 zingsang nai 4:00AM in taxi hong pai-in airport ka pai hi. Ka taxi hawlpa India mi hi-a, Punjab pan ahi hi. US ah kum 15 ka om khin ci hi. Dulles International Airport (IAD) panin nai 5:28 AM in Dallas-Fortworth International Airport (DFW) ka zuan uh hi. Nai 3 sung len khit ciangin Central time nai 7:30AM in ka tung uh hi. Nai 8:44AM a Amarillo pai dingin connecting flight ah zong tukhin napi’n pilot in vanleng in technical problem a neih manin a tuangsa hong kumkik sak hi. A den ciangin vanleng ki cancel hi, cih hong gen leuleu hi. Nai 1:00PM a leng ding ah waiting in hong koih hi. Tua sungin Amarillo a Zam Lek tawh ka kiho a, mawtaw tawh hong dawn mai ding hiam? cih bang ka kikum man uh hi. Lei lamah nai 6 sung paina ahi hi. Ahizongin seat ka ngah manin paithei in nai 2:30PM in Amarillo ka tung hi. Pa Gin, Lunno leh Koppi in hong dawna, U Khaipi ten ka tung hi. U San zong inn ah na om hi. Dallas airport ah ka om laitak pa L.P.Tuang in Bangalore panin message hong khak a, Lamka ah Sia Kai Khan Mang, TCU president lui in hong nusia cih hong gen hi. Sia Mang pen nidangin ka pa tawh limtakin a kithuah khat hi-a, minam adingin hanciam mahmah ahih manin it huai mahmah hi.

Amarillo (Texas)
Amrillo pen Texas state sungah mal (north) lamah om hi. Khuapi neu khat hi-a, milip zong tamlua lo hi. Khuapi neu ahih hangin US gamsung leh leitung gam tuamtuam ah bawngsa a khakkhia tam penpen company Tyson Food Inc. om hi. Kum 2014 in US gamsunga bawngsa kibawlkhia zah 100 lakpan 24 (24%) pen Tyson Food Inc. bawl ahi hi.  Hih company ah Zomi tampitak in nasem hi. Naitha zong hoih hi. Ni khat in bawng kigo bekbek 6000 bang pha hi, ci-in a semte in hong gen hi. Hih khua ah Zomi 100 val deuh om hi. July 21, 2015 nitaklam nai 2:30PM in ka tunga, a nih veina ka paina hi. (December 2014 in Christmas leh New Year 2015 ka zang hi). Hih khua ah ka nu Niang Sen (Tedim) tate (ka cousins) mi sagih om uh a, khat simloh innkuan neisa viva ahi uh hi. Amarillo ka tun nak leh bel inn tung ka bang hi. Ka sanggamte leh a tate uh hong itna leh hong khualna zong thupi kasa hi.
    Ka sanggampa Elis Do Lian Zam-te nupa (a zi Lulun) in inn thak lei ahih manin tua inn lopna ah kihel ding leh lungdampih dingin ka khualzinna panin ka bang thei hi. August 1, 2015 nitaklam nai 6:00-7:30PM tan inn lopna programme kizang hi. Amarillo Zomi Christian Church in vai sai hi. Rev Kap Khan Tuang in inn honna leh apna nei-a, ken thugenna ka nei hi. Inn hoih sungah inn nuam I bawl theihna dingin R6 ka gen hi. Vok khat leh bawng khat tawh inn lopna pawi kibawl hi. Zamno-te inn pen 2000 Sq. ft in lian a, $1,50,000 man hi. Kaley Valley Baptist Association, Kalemyo panin khangno makai Sia Langh Khan Muan (Mualnuam khua) Amarillo ah hong zin tawh kituak ahih manin hun tawm ka zangkhawm thei uh hi.

Tulsa ah lambang
Amarillo ah tawlkhat ka om khit ciangin August 6, 2015 in Tulsa ka pai hi. A kikal tai 364 (miles) hi. Greyhound bus tawh I-40E zui leng nai 7:30 sung paina hi. Nai 11:40AM a pai dingin Pa Zamlek-te innkuan, Nu Cingleuh-te nuta leh Nu Lulun in mawtaw nih tawh bus station ah hong kha hi. Nituma Tulsa tung dinga ka gel pen ka paina ding bus ah reboarding mi a tamluat manin nitak nai 7:00PM in ka pai pan zen a, August 7 zingsang nai 2:30AM in Tulsa ka tung hi. Tua zankimpi-in Pu Langno nuphalpa (a min tel pak lo) in hong dawn hi.
    Tulsa ka om sungin Pu Thang Za Kang (Pu Langno sungpa), Pu Khamno (Rev Dr Cin Khaw Kham), Pa Khampu, Nu Khan (KIIM), Nu Mandawng (a pasal Pa Cinpi) te tawh holimna hun nuam ka ngah uh hi. Sia Kapmang Hatlang leh Pu Go Sawm Khup tawh zong phone in ka kiho thei uh hi. Tulsa nihvei ka paina hi-a, lambang pak ka hih hangin hun tomno sungah ka kimuhpih ngeiloh Pu Thang Za Kang leh Nu Khan tawh ka kimuhtheih hampha ka kisa hi. Pu Kang in ama laibu gelh Namzo beh khang tang laibu leh Agape Tongdam vol.II hong pia hi. Nu Khan pen Topa in Zomite sung panin khalam ah muibuntaka hong zatsak leh Zomi a it ngiat ahih manin amah leh a innkuante tawh hun ka ngah theih ka lungdam hi. Nu Khan tawh nitak khat nai thum sung ka holimna uh a tuamin ka gelh nuam hi.

Kansas City
US ka tun cila phone tawh ka kihopih pah ahi U Mang (Rev Kap Za Mang Sonna) leh a innkuante omna Kansas City pen Tulsa panin tai 244 (miles) gamla hi. August 8 nai 2:00PM in Pi Cingtawng in a nu leh a tate nih tawh hong kha uh a, greyhound bus mah tawh I-169 highway zui-in ka pai hi. Nai 4:30 sung paina hi. Nitaklam nai 6:45PM in Kansas city ka tung hi. U Mang Sonna, a tapa Suan Sonna leh Lai Siangtho sangkah dinga India pan zani a na tung lian Tg. L. Hau Ngaihte in hong dawn uh hi. Ka ciah kawmun downtown tawnin WWI memorial ah ka bang uh hi. U Mang Sonna in inn hoih mahmah nei hi. A inn ka tun uh ciangin a lawmnu u Nem in ann limtak a huan ne-in tua khit ciangin ko pasal teng mah New Age Mall ah ka vak uh hi. ice cream ne kawmin hun tawmkhat ka zang uh hi. U Mang Sonna in Bethel Neighborhood Center ah executive director sem a, a tate zong laisiamin Suan Sonna bang in Pasian thugen nuamsa-in kiva mahmah hi. Amau inn ah ‘innlam meh’ I cihcihte uh kinekha ahih manin nuam mahmah hi. Kansas City ah August 9 nipini ka zang hi. Zingsang lam nai 11:00AM in Judson Baptist Church ah ka kikhawm uh a, nai 2:00PM ciangin tua biakinn mah ah Zomi American Church pawlpite tawh biakpiakna ka nei kik uh hi. Tua hunah ken thugenna ka nei hi. Hun hong pia Pastor Jasuan Lam leh pawlpite makaite tungah ka lungdam hi. Nitakin zong khangnote tawh U Mang Sonna inn ah thunget khopna leh holimna ka nei kik uh hi. Kansas City Zomite lakah biakna pawlpi khat bek om ahih manin US Zomite in etteh huai kasa hi.

Phoenix ah ciahkik
August 10 zingsang nai 3:30AM in tho-in UMang Sonna in Kansak City International Airport ah hong kha hi. Nai 5:30AM in Delta Airlines tawh Salt Lake City International airport (Utah state) zuanin ka leng uh hi. Hih airport ah vanleng khekin nai khat khawl khit ciangin Delta Airlines dang khat tawh ka lengkik a, Sky Harbor International Airport, Phoenix nai 9:10AM in ka tung hi. Tua mun ah Pa Hau Mung in a mawtaw thak liklek tawh hong dawn hi.

Thukhupna
Ni 38 ka khualzin sunga US gamsung mun tuamtuam ka phakna sunsunte a tangpi-in hih bangin ka gen nuam hi. Suahlam tuipi (Atlantic) naih lam gamte gam hing mahmah hi. Singkung tam hi. Atlanta bang singkung gol thei pha mahmah ahih manin gammang lak bang hi. New York state, Maryland state, Washington DC, Virginia state-te zong singkung tamin hing mahmah hi. Mual sangpipi omlo-a, mual lianlua lo bel om kawikawi hi. Mun zang a om hangin a tangpi-in lamsuk lamto a om sak ding khopin mun tam (zang) lualo hi.  Tua banah suahlam gamte ah etnop ding mun thupi tam hi. Tuipi panga omte bang port, beach cih bang etnop ding om kawikawi hi. Florida state ka paina Tampa bangah lei saupipite nasia thei mahmah hi. CNN Center, Stone Mountain, Niagara Falls, New York City sunga om muhnop mun thupite, DC sunga om muhnop White House leh a tuamtuamte ka muh theih hampha ka kisa hi. Suahlam panin US gam lai (central zone) lam manawh leng singkung na niam tetekin zong na tawm deuhdeuh hi. Dallas/Fortworth khawngah singkung a om lai tei hangin Amarillo leh Oklahoma City kim khawngah singkung na tam pha nawnlo hi. Ahih hangin leitang pen kiak/lopate hangin hing mahmah veve hi. Lei maitang pen zangtam zaw pian hi. Tulsa dong mah tuaci hi. Etnop ding na zong tam hetlo zawta hi. Missouri state lam mamawh to leng singkung na tamzaw deuh hi. Kansas city bang zong singkung mah na tam lai hi. Tua panin tumlam ka manawh ciangin Utah, Arizona lam ahih leh mual tamta, mualte lah kolh theilua sing peuhmah in tuamlo-in gamkeu mahmah hi. Sing sangin suang tamzawta hi. Singkung omlo kiuhkeuh tuansam lo napi’n a om sunsun bel tom bilbel zaw deuh hi. Lingkung nam lamsang tam hi. Tua bang hinapi’n tui pen kicing mahmah veve hi. Los Angeles lam leuleu ciangin singkung na tam kik a, gam hing mahmah leuleu hi. Pacific tuipi pang lam hingsuah hi.  
   
   US gamsungah ka khualzin sung tawntung Topa in hong kemin mun thupi tuamtuam ah hong paipiha, Zomi mi thupi tuamtuam tawh hong kikhawlsak ahih manin ka lungdam hi. Tua mah bangin mun tuamtuama om Zomite tawh biakpiakna zangkhawm thei ka hih manin zong ka angtang hi. Ka paina peuhah hong zindo, hong vakpiha muhnop tuamtuam hong etpih, itna tawh ann hong nekpih leh letsong tuamtuam hong pia Zo mipihte, leh pawlpi mahmah ah hun hong pia Pastor-te leh makaite, Zomi makaite leh hong it mimal kim tungah ka lungdamna ka ciamteh hi. July 4 ni-a ka kipatna mun ah August 10 in hong tungkiksak Topa’ hong hehpihna ka phat hi. 



Comments

Popular posts from this blog

KA LAISIMNA LAMPI

Tools of Christian Missionaries