LAMKA PAN DELHI
LAMKA PAN DELHI
Dr Pum Khan Pau
Thu masa
Amasa in Delhi ZCF in hong phawk khak manin
ka lungdam hi. Sia GS Lian Pau in kum 30 cinna souvenir ah suah ding thului
hong nget ciangin Delhi ZCF tawh kisai kei gelh theih ding ka ngaihsuna, ka
thei pak kei hi. Youth Department ah Chairman tawlkhat a sem ngei ka hihna tawh
tualam thu gelh ding ka cih ciangin a cihtham gelh ding ka thei tuan kei mawk
hi. Ahizongin a tawpna ah bel Delhi ZCF tawh kisai limlim hel nuam veve ka hih
manin keima theihna ciang kong gelh a, a kicingzaw ding ngimna tawh Lamka pan
Delhi ka tunna tawh gawmkhawm in tangthu khat kong suah hi. Hih thului pen sangnaupang
leh khangnote ading ngimna tawh ka gelh hipha deuh hi.
Lamka pan Allahabad
December 31, 1999 pen kum dang sangin
kithupi ngaihsut zaw hi. Kum khat a beini bek hilo-in a kigim neih mahmah kum
2000 lutna ding zong ahi hi. Lamka gamah kumlui kha tawh kum thak dawn ding
tawh mite phe vengvung a om laitakin kei ka U Mang tawh Guwahati lam zuan
dingin Lamka panin bus tawh ka ding khia uh hi. Kawlgam lam ka pai cihloh Manipur
gamgi ka kan khiat patna hi. Bus tawh khualzinmite adingin ann limlohna mun Jaklabanda
ka tun uh ciangin zankim hita-a, kumlui bei-in kum thak hong tungta hi. Tua
muna kala/Assamese te in zong kum khen pen music puak ngeingai-in na dawn keei
uh hi. A thupi mahmah hun kikhenna bus sungah a zang ka suak hi. Allahabad a om
Central Government in SC/ST te adinga Civil Services coaching centre a neih
Pant Hostel ah interview dinga kuan ka hi hi. Inn lam panin ka kuan khiat dan
pen IAS exam coaching kah dinga kuan himawk ahih manin thu neulo hi.
January 2, 2000 in Allahabad ka tung uh hi. Interview khit ciangin ka u Mang
in hong ciahsan hi. Tua munah Thongkhanlal @Lalboi (tuin Deputy Commandant,
CRPF) leh Khaipao Haokip (tuin Manager, SBI) inn luahin na om uh ahih manin
amau tawh ka kitheih ciangin amau belin ka om hi. Delhi panin Seikholen
Haokip@Seineu (tuin Deputy Commandant, CRPF) hong tun ciangin ka pawlcing deuh
uh hi.
Interview result a suah ciangin kei tawh Seineu in admission ka ngah uh
hi. Lawmte nih in bel session nih om khinta uh ahih manin ngah nawnlo hi ding
hi. Ahih hang amaute gel in ko khat tuakin hong belin hostel ka lut uh hi. Hindu-Mulsimte
munpi Allahabad ah tawlkhat a om ding ka hita hi. Kala pau thei kikeuh lo, mite
gamtat luhek dan zong man pahpah lo ka hih manin a ciil teng thubaih hiau kei.
Tua kawmkal ah innlam ngaihna, lunglenna in hong buak sawnsawn; mun dang
kipaikhia zo haklua hinteh. Ahih hang ka pa’ hong deihsak mahmah na a picingsak
nuama kipan ka hi hi. Lamka mi li sitset IAS ut a om khawm hi mawk ka hih manun
tua zong thu neu tuan sam kei.
Pant Hostel ah January-June 2000 sung ka sin ngeiloh khualum leh
thokaang kawmkalah laisimin ka om hi. Power cut/loadshedding om pahpah zawlai
ahih manin nitak bangin candle vak kiukiau nuaiah khua-ul kai zihziah kawmin
lai a kisim hizen hi. Thokang thahna dinga mortein coil kihal in khualum uang
sak zaw lai hi. Tua sanga hamsa zawlai khat pen nitaklam nai 1/2 pawlin huihsa
(loo) hong nung pen thuak hak peuhmah hi. Gal ngaihsut na bang hiaulo-in coaching
class pen ginalo, zong kingaktaklo hi. Kumpi a hiven mate. Kala kulmutte lakah
kua in SC/ST te officer dingin seek nuam mah ding maw. Tua centre pen Allahabad
University siate’ sum ngahna ding beka kibawl himai hi. Kala pau a theilopa
adingin hostel ah keimah kisim tawm ding a thupi pen himai hi.
Nipini ciangin Allahabad Bible Seminary ah
kikhawm ka pai zel uh hi. Tua mun ah singtangmi LST sin 4/5 om hi. Khalkha
khat, Thado khat leh Naga leh Mizo 2 tuak khawng om hi. Nipini pen Pasian bia a
kikhopni bek hilo-in hostel panin vakkhiatni, tua kawmin khuasung vak ni, leh
midang tawh kithuah ni suak hi. Khat veivei laisim ka cim luat ciangun cinema
hall ah lutin movies ka en thei uh hi.
Tawlkhat khit ciangin lawmte Lalboi leh Khaipao ko kiangah hong om thei
nawnlo ahih manin veng dangah innluah in om kik uh hi. Tua nung bel amau inn ah
ka vak khia thei uh hi. Ko mi li teng ka om khop uh ciangin hih bangin panmun
ka kiseh mawkmawk uh hi. Nidang ciang Lamka ah Seineu DC tu ding, Lalboi SP
pang ding, kei CCPur College ah Principal hi ding, Khaipao Bank manager hi
ding; eiteng I om khop ciangin bel Lamka kipuah mahmahta ding hi, ciin ka nui
zaizai thei uh hi. IAS ut vive mite holimna hi tazen ei.
Pant Hostel ah ka lawmpa Seikholen@Seineu
tawh session khat sung (Jan-June 2000) ka om khawm uh hi. Nitaklam ciangin
football ka kimawl zel uh a, campus pua lama om lamgei-a niangtui saite ah
omlette ne in ka vak thei uh hi. Khuamial zawh ciangin khat veivei campus
sungah huihsiang dik kawmin lungsim hong kuai thute ka kihawm thei uh hi. Firehouse leh MLTR late bang kingaingai zo
lel hi.
Allahabad khuapi sungah numei muh ding
hamsa mahmah hi. A khangto zaw munte ah I pai ciangin mihausa zaw deuhte
khawlna mun khawngah bel numei kimu hi. A hih hangin office leh bazaar ah bel
pasal tingteng vive om phengphang ahih manin khat veivei numei mu khat hetlo-in
ki om thei bilbel hi. Numei mu nuam mahmah cihna hi tuan kei.
Prelims exam zawh ciangin Seineu tawh Delhi
ka zin pak uh hi. Delhi ah ka nau Langno om a, amah’n Pu Albert tawh innluah
khawmin amau kiangah ka kinga hi. U Tual Kam in zong Doordarshan ah Assistant
sem hi. Munirka ah innluah uh ahih manin amu kiang ka tun ciang inn tung mah ka
bang liang hi. Allahabad ka ciah kik uh ciangin Allahabad Express train ah
general seat mu zolo-in a tunga van koihna ah ka lawmpa tawh tubuang lumbuang
in Allahabad ciang ka pai uh hi. Tua nangawn mite khua-ul namsia kawmkalah a
kituh hizen hi. Ka tun kik ciangin UGC JRF/NET exam ka gelh hi. Tua exam ka
gelhni in ka u Mang Lucknow (tuahun AMC Lucknow ah sem hi.) panin hong pai
vangvangin ka sum zat ding tulnga hong pia a, minute 20 khawngbek ka kimuh zawh
uh ciangin kei exam lutkikin amah Lucknow ah kileh vingveng hi. Phillips radio
khat zong hong puak hi.
Allahabad pen UP buppi panin Indian Civil Services, State Public Services
leh exam tuamtuam exam nuamte’ laisimna munpi khat hi. Laibu leh Magazine
zuaknate ah mi kiphu ziahziah hi. Allahabad University ah ka pa in MA na sim
ngei-a, amau omna hostel zong kava pha kha hi. Nehru-Gandhi innkuante adingin a
tenna munpi uh ahi Anand Bhavan a kici inn hoih mahmah pen Indira Gandhi pianna
mun leh Congress party phualpi khat ahi hi. Hindu biakna tawh kisai in Yamuna
leh Ganga lui kituahna Sanggam pen kum 7 halin Kumbh Mela a kizatna ahi hi. Ko
zong Allahabad ka nusiat kuan uh ciangin Sanggam va hawhin Yamuna-Ganga
kituahna ah long tawh ka pai uh hi. Historical place ahih mah bangin Akbar Fort
thupi mahmah om a, Allahabad Pillar kici siik khuampi a tungdima lai kigelh
mitmet zong ka mit tawh kava mu hi. Ka
tun cilin hamsa ka sak mahmah sam hangin ka nusiat kuan lamin bel ka ki ngeinaseh
thei zawta hi.
Gen nop lai khatah, ko mi li teng pen a
genthei innsung pan vive ka hi uh hi. Tua hangin mite in Delhi ah private
coaching a delh lai-un ko free coaching/kumpi coaching a zuan ka hi uh hi. MO
(money order) hong tun kik na ding kha khat ngak kul ahih manin MO tawh sum leh
pai hong kikhak pen a kizeek ciauciau ahi hi. Ka lawmpa khat in ‘ka nu in hah
panin hong pang in ken vok nakpitakin kana khoi ding hi ci’ ci hi. Kei adinga
hong kikhak sumte ka u in innlam a khak tanga hong kikhak hi-a, innlamte nek
tang ken a ne ka suak hi. Sum kicinglo, coaching ginalo, khualum-thokang nuaiah
lungkia zaw ding maw lungtang khauhsak ding? thukhensatna lak hamsa hi. Vantung
lam na en lo hi kha leng bang ka suak tam maw.
IAS ut mi lite kuamah a cing ka om kei uh
hi. A hang tampi om ding ahih manin gen man kei ni. Ahih hangin lawmte tawh ka
holimnate ka sut kik ciangin tu-in a tangtung phial bang hi. Kei academic lamah
lut in, ka lawmte zong administrative ah lutzo a om loh uh hangin military leh
banking lamah a lubawk vive na hi uh ahih manin Lamka puah bel thutuam taleh
Pasian in ko mau lampi ding Ama hoihsak bangin hong bawlsak tek hi-in ka thei
hi.
Allahabad pan Delhi
July 10, 2000 in Delhi ka pai kik ciangin
Allahabad a nusia ka hita hi. Tua mun ah ka naupa Langno belin Pu Albert tawh
tawlkhat ka om khawm uh a, tua ciangin ko unau in inn ka luah uh hi. Delhi ka
tun ciangin Kalate bekbek leh pasal tingteng bek na hinawn samlo-in keima
sanggam, pute, tanau, khuapih, minampih banah Manipur leh Northeast mi na om
lua keei mawka, nuam kasa hi. Delh pansanin laisim dinga pai ka hi hi. Tua lam
tam gen sawm khang ei.
Ka angtan mahmah khat pen Delhi ah eima
kampau tawh Pasian biak theihna ZCF ahi hi. Tua pen ka lunggulhna tangtunna
khat hi. Pasian thu pen keima khomin ka lunggulha, ka kingakna Pasian bek mah
hi. Ka siam loh hangin la leh lasak lunglut ka hih manin inn lam ah zong ka hih
theih bangin Pawlpi ah ka kizang hi. Delhi ZCF ah zong lawmpa Lam Piang la
makai ana pangpang kimlai kei ka tun ciangin hong khiat bawl pian a, ken zong
hih theih bangin ka sem hi. A sawtlo-in keyboard zong kinei-in Pa Kam Sing in
tum zel hi. Kei adingin Nipini kikhawm kuanlam ciahlam cianga Bus sunga guitar
puak det pen a nawngkai pian tawh kibang hi, khualum nuaiah zong hamsa mawh
kei. Ahih hangin naute leh lawmte in hong huh zel hi. Kikhopna dingin sum neih
kisam hi. Bus tawh kuanlam ciahlam kipai ahih manin sumnak ginalote adingin
innsung pan 2/3 kikhawm kuan pen bangmah thamlo bangin tuat khak ding hilo hi.
2001 kum ZCF Youth Department ah kitelna hong om ciangin Chairman dingin
kei hong kitel kha laizanga, lamdang kasa hi. Ahih hangin Pasian deihna khat om
hinteh ciin ka nial kei hi. Lam Piang (Dr L Lam Khan Piang), David (Dr
Vumlallian Zou), Suasuan (Dr H Kham Khan Suan), Hangpi, Lunno te tawh ka sem
khawm hi. Ka sepkhiatte uh lakpan a thupi diak khat pen, Nipisim biakinn biak
kikhopma in inn ah (amun kikhek zel) Prayer meeting-cum-discussion ka nei uh
hi. Hih pen lai lam khantohna ding lunggulhna zong ahi hi. Pa Khup leh Pa
Neihsial (Nehkhomang Neihsial, IDAS, Chairman Delhi ZCF) leh Pu Swan Za Lian (Secretary
Delhi ZCF)te in hong phungvuh mahmah uh hi.
ZCF
nipi biak kikhopna tawh kisai ka phawk pawlkhat om hi. Phatna late pen Zomi pau
tuamtuam tawh a kibawl labu kizang ahih manin sumpi don ding a kicih nak leh ‘Pie
inla ti chun piek in um unlau’ cih la kisa pahpah himai hi. Pau dangdangte tawh
a kisa late pen khuangtum lehang nuam mahmah lel napi’n Tedim khanlawhna late
pen guitar leh keyboard khawng tawh kisa leh nuam citciat se hi. A nop dan
tuamtuak cih ding hi. ZCF member pen pau tuamtuam a zangte kigawmkhopna ahih
mah bangin biakna service pen eima kampau tek mah tawh kizangpah lel hi. A
kitel mawh om lo hi.
Pasian pen lawpna tawh biak ding ahih
hangin biak piakna hun zat tawh kisai ah hunciam a om pen a hoih khat hiin ka
ngaihsun. Khatveivei hun a kisauzat zek khak ciangin biakinn kong ah a bana
biakinn zang dingte in na ngak depdap thei hi.
Delhi ZCF nasep lakah nuam kasak hoih kasak mahmah khat pen kikhop tawh
cianga inn tual singlim lopa lakah khawlkhawma niangtui dawnkhop ahi hi. Delhi
mun tuam tek panin nipini biak piakna ah a kimukhawmte kiholimna ding hun hoih
hi-a, mithak/maithak a om khak leh kimeltheihna zong hipah hi. Tua bang
khawlkhopna in kizopna hoih piangsak hi. Tua bangin hun a kizat zawh ciangin a
man masasa eima paina ding DTC bus ngakin lampi ah bus hong tai masasa nambat
kilim et mahmah hi. Pawlkhatte inn ciah loin lawmte/meltheihte inn hawh suak in
nitak ann nek zawh ciang ciah, pawlkhatte giaksuak zawlai, cih pen Nipini a
kizang mahmah khat hi sawnsawn hi. A leizote in inn lam ciah kawmin voksa/aksa
lei-in nitak meh lim ne thei hi. Delhi ah Nipini manpha diak hi. Ahi ding mah
hi. Hun dangte in office kah/ sangkah/ nasem in kikuan tek ahih manin Zo ngeina
banga kileengla-a kiholimna ding hun khuapi sungah a hamsa mahmah, a om ngiatlo
hizaw, hi. 2000-01 kum khawngin mobile phone cih bang zong a zang zo om pha
nailo ahih manin tuhun banga kihawh kullo-a kithuzak ding ol lo hi.
Shillong panin Rev Khup Za Go) ZCF pastor dingin hong tun ciangin
nuamtuam mahmah hi. Pa Khup pen biakna lam leh leitung lai lamah thudot leh ka
muan mahmah khat ahi hi. Amah tawh Munirka ah tengkhawm ka hih manun kihawh in
holim hun ka neithei uh hi. Thu thei mahmah ahih manin ama tung panin ka
ciapteh khit theihloh hangin thu tampi ka theihbeh hi.
Ka innluahna Munirka sungah ZCF member inn tamlo ki-om a, a cil lamin
Pastorpa zong om ahih manin Friday nitakin prayer meeting kinei zel hi. Khuapi
sungah tuabang a kizat theih ciangin Munirka village a kici pen ahi takpi mah
ahih lam kilang hi. Inn lian kiluah zolo ahih hangin Pawlpi mite thungen dinga
inn ah kineh tit tet a hong tut uh zong kisuanlah huai napi’n nuam kisa veve
hi.
India khuapi Delhi ah om ka hih tei hangin nopsakna lam gen ding tam ka
nei kei hi. Midangte kumpi nasem khawga om ahih laitakin kei ka naute Langno
leh Mungno tawh amau kilawhsa sumte leh ka u in hong khak zelte zangin a nungta
limliam ka hih manun hamsatna in lungtang khauhna hong pia hi kei buang leh
Delhi ah ka om manin mite hong en na ding om kasa kei hi; mite eng dinga om
tawh ka kibang bek hi. Ka nau Langno khatvei a sepna Gurgaon panin nitaklamin
mawtaw ngahlo-in a khe tawh Munirka dong hong pai pen mangngilh theih ding hilo
hi. Phaizang khuapi sungah zankim zankhangin amah bek nai 3/4 sung a khe tawh a
pai hi mawk hi. Tuabang nasepna pana kilawh sum tawmcikcikte a kizatna ah gah a
om loh ding ngaihsut ngam hilo hi.
Delhi ka om sungin India gam adinga University minthang mahmah JNU ah
lawmte a om manin ka vak thei zel hi. Library panin zong ka laibu deih mahmah
2/3 ka Xerox thei hi. Suasuan leh David (MPhil sinlai tuak) Brahmaputra
hostel ah om a, Lam Piang (PhD sinlai) Jhelum
hostel ah om hi; amau kiangah a kisap leh zong ann ne in ka giak thei hi. Amau pen JNU ah MA panin na lut uh ahih manin
hampha kasa hi. A nung ciangin ka naupa Mungno zong MA sinin Tapti hostel ah om
ahih manin Shillong pan ka zin ciangin amah ka bel thei hi.
Kei ngaihsutna hilo, ka pa’ deihna zong hituanlo, Pasian hong
vaihawmsakna bangin kum 2001 in UGC Junior Research Fellowship ka ngah ciangin
North Eastern Hill University ah PhD sin dingin Delhi ka nusia hi. Sum leh pai
kicing hileh research ka bawl khol kei kha thei hi. Ahih hangin research
fellowship pen Pasian in kei leh ko innkuan adingin nuntakna leh mailam kalsuan
theihna dinga hong bawlsak hi ding hi, ciin ngaihsun ka hih manin ka pa’
thukimpihna tawh Shillong a zuan ka hi hi. May 2001 in Delhi ZCF Youth
Department ah Chairman ka sepna panin ki-awngsutin kum 7/8 bang ka omna dinga
Pasian hong bawlsak mun Shillong ah ka pai hi. Ken ka theihkholh loh hangin Pasian
in Shillong ah kei adingin PhD degree leh ka koppih ding ong koih kholhsak na
hi gige zaw veh aw.
Thukhupna
A kisai kha mello tawh a kibat hang atunga
tangthu panin hih bangin a hialna ka bawl nuam hi. Tupna a om leh lampi om kici pen man hi. Tupna in lampi bawl mah, tua
lampi pen lam nuam hi kei. Tua lampi tawna gualzawhna dingin na tupna pen nangma
tel/lunggulhna bek tawh na tel maw, aih kei leh Pasian hong lamlah tupna cih na
tel ding thupi masa hi. Nangma tel tupna na kalsuanpih tinten leh ngah zo veve
kha mah ding hi teh, ahih hangin lawhcinna taktak pen tupna tangtunna bek
hilo-a, tupna in gahhoih a gahsuah ciangin lawhcinna manpha kici thei pan hi.
Tua lawhcinna taktak pen Pasian lamlah/piak tupna tungtawna gualzawhna panin
hong piang ding hi. Ei deihte ei adingin a hoihpen hi khin kei, ei utte zong ei
adingin a nuampen hi tuan kei. Ei sanga a theizaw khat om gige ahih lam thei
peuh lehang man khin hi.
Thului pen Delhi Zomi Christian Fellowship
souvenir 2012 SIANKEP ah kisuah hi.
Comments