LAMKA PAN DELHI



LAMKA PAN DELHI
Dr Pum Khan Pau


Thu masa
    Amasa in Delhi ZCF in hong phawk khak manin ka lungdam hi. Sia GS Lian Pau in kum 30 cinna souvenir ah suah ding thului hong nget ciangin Delhi ZCF tawh kisai kei gelh theih ding ka ngaihsuna, ka thei pak kei hi. Youth Department ah Chairman tawlkhat a sem ngei ka hihna tawh tualam thu gelh ding ka cih ciangin a cihtham gelh ding ka thei tuan kei mawk hi. Ahizongin a tawpna ah bel Delhi ZCF tawh kisai limlim hel nuam veve ka hih manin keima theihna ciang kong gelh a, a kicingzaw ding ngimna tawh Lamka pan Delhi ka tunna tawh gawmkhawm in tangthu khat kong suah hi. Hih thului pen sangnaupang leh khangnote ading ngimna tawh ka gelh hipha deuh hi.

Lamka pan Allahabad
    December 31, 1999 pen kum dang sangin kithupi ngaihsut zaw hi. Kum khat a beini bek hilo-in a kigim neih mahmah kum 2000 lutna ding zong ahi hi. Lamka gamah kumlui kha tawh kum thak dawn ding tawh mite phe vengvung a om laitakin kei ka U Mang tawh Guwahati lam zuan dingin Lamka panin bus tawh ka ding khia uh hi. Kawlgam lam ka pai cihloh Manipur gamgi ka kan khiat patna hi. Bus tawh khualzinmite adingin ann limlohna mun Jaklabanda ka tun uh ciangin zankim hita-a, kumlui bei-in kum thak hong tungta hi. Tua muna kala/Assamese te in zong kum khen pen music puak ngeingai-in na dawn keei uh hi. A thupi mahmah hun kikhenna bus sungah a zang ka suak hi. Allahabad a om Central Government in SC/ST te adinga Civil Services coaching centre a neih Pant Hostel ah interview dinga kuan ka hi hi. Inn lam panin ka kuan khiat dan pen IAS exam coaching kah dinga kuan himawk ahih manin thu neulo hi.
   January 2, 2000 in Allahabad ka tung uh hi. Interview khit ciangin ka u Mang in hong ciahsan hi. Tua munah Thongkhanlal @Lalboi (tuin Deputy Commandant, CRPF) leh Khaipao Haokip (tuin Manager, SBI) inn luahin na om uh ahih manin amau tawh ka kitheih ciangin amau belin ka om hi. Delhi panin Seikholen Haokip@Seineu (tuin Deputy Commandant, CRPF) hong tun ciangin ka pawlcing deuh uh hi.
   Interview result a suah ciangin kei tawh Seineu in admission ka ngah uh hi. Lawmte nih in bel session nih om khinta uh ahih manin ngah nawnlo hi ding hi. Ahih hang amaute gel in ko khat tuakin hong belin hostel ka lut uh hi. Hindu-Mulsimte munpi Allahabad ah tawlkhat a om ding ka hita hi. Kala pau thei kikeuh lo, mite gamtat luhek dan zong man pahpah lo ka hih manin a ciil teng thubaih hiau kei. Tua kawmkal ah innlam ngaihna, lunglenna in hong buak sawnsawn; mun dang kipaikhia zo haklua hinteh. Ahih hang ka pa’ hong deihsak mahmah na a picingsak nuama kipan ka hi hi. Lamka mi li sitset IAS ut a om khawm hi mawk ka hih manun tua zong thu neu tuan sam kei.
   Pant Hostel ah January-June 2000 sung ka sin ngeiloh khualum leh thokaang kawmkalah laisimin ka om hi. Power cut/loadshedding om pahpah zawlai ahih manin nitak bangin candle vak kiukiau nuaiah khua-ul kai zihziah kawmin lai a kisim hizen hi. Thokang thahna dinga mortein coil kihal in khualum uang sak zaw lai hi. Tua sanga hamsa zawlai khat pen nitaklam nai 1/2 pawlin huihsa (loo) hong nung pen thuak hak peuhmah hi. Gal ngaihsut na bang hiaulo-in coaching class pen ginalo, zong kingaktaklo hi. Kumpi a hiven mate. Kala kulmutte lakah kua in SC/ST te officer dingin seek nuam mah ding maw. Tua centre pen Allahabad University siate’ sum ngahna ding beka kibawl himai hi. Kala pau a theilopa adingin hostel ah keimah kisim tawm ding a thupi pen himai hi.
    Nipini ciangin Allahabad Bible Seminary ah kikhawm ka pai zel uh hi. Tua mun ah singtangmi LST sin 4/5 om hi. Khalkha khat, Thado khat leh Naga leh Mizo 2 tuak khawng om hi. Nipini pen Pasian bia a kikhopni bek hilo-in hostel panin vakkhiatni, tua kawmin khuasung vak ni, leh midang tawh kithuah ni suak hi. Khat veivei laisim ka cim luat ciangun cinema hall ah lutin movies ka en thei uh hi.  Tawlkhat khit ciangin lawmte Lalboi leh Khaipao ko kiangah hong om thei nawnlo ahih manin veng dangah innluah in om kik uh hi. Tua nung bel amau inn ah ka vak khia thei uh hi. Ko mi li teng ka om khop uh ciangin hih bangin panmun ka kiseh mawkmawk uh hi. Nidang ciang Lamka ah Seineu DC tu ding, Lalboi SP pang ding, kei CCPur College ah Principal hi ding, Khaipao Bank manager hi ding; eiteng I om khop ciangin bel Lamka kipuah mahmahta ding hi, ciin ka nui zaizai thei uh hi. IAS ut vive mite holimna hi tazen ei.   
    Pant Hostel ah ka lawmpa Seikholen@Seineu tawh session khat sung (Jan-June 2000) ka om khawm uh hi. Nitaklam ciangin football ka kimawl zel uh a, campus pua lama om lamgei-a niangtui saite ah omlette ne in ka vak thei uh hi. Khuamial zawh ciangin khat veivei campus sungah huihsiang dik kawmin lungsim hong kuai thute ka kihawm thei uh hi.  Firehouse leh MLTR late bang kingaingai zo lel hi.
    Allahabad khuapi sungah numei muh ding hamsa mahmah hi. A khangto zaw munte ah I pai ciangin mihausa zaw deuhte khawlna mun khawngah bel numei kimu hi. A hih hangin office leh bazaar ah bel pasal tingteng vive om phengphang ahih manin khat veivei numei mu khat hetlo-in ki om thei bilbel hi. Numei mu nuam mahmah cihna hi tuan kei.
    Prelims exam zawh ciangin Seineu tawh Delhi ka zin pak uh hi. Delhi ah ka nau Langno om a, amah’n Pu Albert tawh innluah khawmin amau kiangah ka kinga hi. U Tual Kam in zong Doordarshan ah Assistant sem hi. Munirka ah innluah uh ahih manin amu kiang ka tun ciang inn tung mah ka bang liang hi. Allahabad ka ciah kik uh ciangin Allahabad Express train ah general seat mu zolo-in a tunga van koihna ah ka lawmpa tawh tubuang lumbuang in Allahabad ciang ka pai uh hi. Tua nangawn mite khua-ul namsia kawmkalah a kituh hizen hi. Ka tun kik ciangin UGC JRF/NET exam ka gelh hi. Tua exam ka gelhni in ka u Mang Lucknow (tuahun AMC Lucknow ah sem hi.) panin hong pai vangvangin ka sum zat ding tulnga hong pia a, minute 20 khawngbek ka kimuh zawh uh ciangin kei exam lutkikin amah Lucknow ah kileh vingveng hi. Phillips radio khat zong hong puak hi.
   Allahabad pen UP buppi panin Indian Civil Services, State Public Services leh exam tuamtuam exam nuamte’ laisimna munpi khat hi. Laibu leh Magazine zuaknate ah mi kiphu ziahziah hi. Allahabad University ah ka pa in MA na sim ngei-a, amau omna hostel zong kava pha kha hi. Nehru-Gandhi innkuante adingin a tenna munpi uh ahi Anand Bhavan a kici inn hoih mahmah pen Indira Gandhi pianna mun leh Congress party phualpi khat ahi hi. Hindu biakna tawh kisai in Yamuna leh Ganga lui kituahna Sanggam pen kum 7 halin Kumbh Mela a kizatna ahi hi. Ko zong Allahabad ka nusiat kuan uh ciangin Sanggam va hawhin Yamuna-Ganga kituahna ah long tawh ka pai uh hi. Historical place ahih mah bangin Akbar Fort thupi mahmah om a, Allahabad Pillar kici siik khuampi a tungdima lai kigelh mitmet zong ka mit tawh kava mu hi.   Ka tun cilin hamsa ka sak mahmah sam hangin ka nusiat kuan lamin bel ka ki ngeinaseh thei zawta hi.  
    Gen nop lai khatah, ko mi li teng pen a genthei innsung pan vive ka hi uh hi. Tua hangin mite in Delhi ah private coaching a delh lai-un ko free coaching/kumpi coaching a zuan ka hi uh hi. MO (money order) hong tun kik na ding kha khat ngak kul ahih manin MO tawh sum leh pai hong kikhak pen a kizeek ciauciau ahi hi. Ka lawmpa khat in ‘ka nu in hah panin hong pang in ken vok nakpitakin kana khoi ding hi ci’ ci hi. Kei adinga hong kikhak sumte ka u in innlam a khak tanga hong kikhak hi-a, innlamte nek tang ken a ne ka suak hi. Sum kicinglo, coaching ginalo, khualum-thokang nuaiah lungkia zaw ding maw lungtang khauhsak ding? thukhensatna lak hamsa hi. Vantung lam na en lo hi kha leng bang ka suak tam maw.
    IAS ut mi lite kuamah a cing ka om kei uh hi. A hang tampi om ding ahih manin gen man kei ni. Ahih hangin lawmte tawh ka holimnate ka sut kik ciangin tu-in a tangtung phial bang hi. Kei academic lamah lut in, ka lawmte zong administrative ah lutzo a om loh uh hangin military leh banking lamah a lubawk vive na hi uh ahih manin Lamka puah bel thutuam taleh Pasian in ko mau lampi ding Ama hoihsak bangin hong bawlsak tek hi-in ka thei hi.   



Allahabad pan Delhi
    July 10, 2000 in Delhi ka pai kik ciangin Allahabad a nusia ka hita hi. Tua mun ah ka naupa Langno belin Pu Albert tawh tawlkhat ka om khawm uh a, tua ciangin ko unau in inn ka luah uh hi. Delhi ka tun ciangin Kalate bekbek leh pasal tingteng bek na hinawn samlo-in keima sanggam, pute, tanau, khuapih, minampih banah Manipur leh Northeast mi na om lua keei mawka, nuam kasa hi. Delh pansanin laisim dinga pai ka hi hi. Tua lam tam gen sawm khang ei.
    Ka angtan mahmah khat pen Delhi ah eima kampau tawh Pasian biak theihna ZCF ahi hi. Tua pen ka lunggulhna tangtunna khat hi. Pasian thu pen keima khomin ka lunggulha, ka kingakna Pasian bek mah hi. Ka siam loh hangin la leh lasak lunglut ka hih manin inn lam ah zong ka hih theih bangin Pawlpi ah ka kizang hi. Delhi ZCF ah zong lawmpa Lam Piang la makai ana pangpang kimlai kei ka tun ciangin hong khiat bawl pian a, ken zong hih theih bangin ka sem hi. A sawtlo-in keyboard zong kinei-in Pa Kam Sing in tum zel hi. Kei adingin Nipini kikhawm kuanlam ciahlam cianga Bus sunga guitar puak det pen a nawngkai pian tawh kibang hi, khualum nuaiah zong hamsa mawh kei. Ahih hangin naute leh lawmte in hong huh zel hi. Kikhopna dingin sum neih kisam hi. Bus tawh kuanlam ciahlam kipai ahih manin sumnak ginalote adingin innsung pan 2/3 kikhawm kuan pen bangmah thamlo bangin tuat khak ding hilo hi.
   2001 kum ZCF Youth Department ah kitelna hong om ciangin Chairman dingin kei hong kitel kha laizanga, lamdang kasa hi. Ahih hangin Pasian deihna khat om hinteh ciin ka nial kei hi. Lam Piang (Dr L Lam Khan Piang), David (Dr Vumlallian Zou), Suasuan (Dr H Kham Khan Suan), Hangpi, Lunno te tawh ka sem khawm hi. Ka sepkhiatte uh lakpan a thupi diak khat pen, Nipisim biakinn biak kikhopma in inn ah (amun kikhek zel) Prayer meeting-cum-discussion ka nei uh hi. Hih pen lai lam khantohna ding lunggulhna zong ahi hi. Pa Khup leh Pa Neihsial (Nehkhomang Neihsial, IDAS, Chairman Delhi ZCF) leh Pu Swan Za Lian (Secretary Delhi ZCF)te in hong phungvuh mahmah uh hi.
    ZCF nipi biak kikhopna tawh kisai ka phawk pawlkhat om hi. Phatna late pen Zomi pau tuamtuam tawh a kibawl labu kizang ahih manin sumpi don ding a kicih nak leh ‘Pie inla ti chun piek in um unlau’ cih la kisa pahpah himai hi. Pau dangdangte tawh a kisa late pen khuangtum lehang nuam mahmah lel napi’n Tedim khanlawhna late pen guitar leh keyboard khawng tawh kisa leh nuam citciat se hi. A nop dan tuamtuak cih ding hi. ZCF member pen pau tuamtuam a zangte kigawmkhopna ahih mah bangin biakna service pen eima kampau tek mah tawh kizangpah lel hi. A kitel mawh om lo hi.
    Pasian pen lawpna tawh biak ding ahih hangin biak piakna hun zat tawh kisai ah hunciam a om pen a hoih khat hiin ka ngaihsun. Khatveivei hun a kisauzat zek khak ciangin biakinn kong ah a bana biakinn zang dingte in na ngak depdap thei hi.
   Delhi ZCF nasep lakah nuam kasak hoih kasak mahmah khat pen kikhop tawh cianga inn tual singlim lopa lakah khawlkhawma niangtui dawnkhop ahi hi. Delhi mun tuam tek panin nipini biak piakna ah a kimukhawmte kiholimna ding hun hoih hi-a, mithak/maithak a om khak leh kimeltheihna zong hipah hi. Tua bang khawlkhopna in kizopna hoih piangsak hi. Tua bangin hun a kizat zawh ciangin a man masasa eima paina ding DTC bus ngakin lampi ah bus hong tai masasa nambat kilim et mahmah hi. Pawlkhatte inn ciah loin lawmte/meltheihte inn hawh suak in nitak ann nek zawh ciang ciah, pawlkhatte giaksuak zawlai, cih pen Nipini a kizang mahmah khat hi sawnsawn hi. A leizote in inn lam ciah kawmin voksa/aksa lei-in nitak meh lim ne thei hi. Delhi ah Nipini manpha diak hi. Ahi ding mah hi. Hun dangte in office kah/ sangkah/ nasem in kikuan tek ahih manin Zo ngeina banga kileengla-a kiholimna ding hun khuapi sungah a hamsa mahmah, a om ngiatlo hizaw, hi. 2000-01 kum khawngin mobile phone cih bang zong a zang zo om pha nailo ahih manin tuhun banga kihawh kullo-a kithuzak ding ol lo hi.
   Shillong panin Rev Khup Za Go) ZCF pastor dingin hong tun ciangin nuamtuam mahmah hi. Pa Khup pen biakna lam leh leitung lai lamah thudot leh ka muan mahmah khat ahi hi. Amah tawh Munirka ah tengkhawm ka hih manun kihawh in holim hun ka neithei uh hi. Thu thei mahmah ahih manin ama tung panin ka ciapteh khit theihloh hangin thu tampi ka theihbeh hi.
   Ka innluahna Munirka sungah ZCF member inn tamlo ki-om a, a cil lamin Pastorpa zong om ahih manin Friday nitakin prayer meeting kinei zel hi. Khuapi sungah tuabang a kizat theih ciangin Munirka village a kici pen ahi takpi mah ahih lam kilang hi. Inn lian kiluah zolo ahih hangin Pawlpi mite thungen dinga inn ah kineh tit tet a hong tut uh zong kisuanlah huai napi’n nuam kisa veve hi.
   India khuapi Delhi ah om ka hih tei hangin nopsakna lam gen ding tam ka nei kei hi. Midangte kumpi nasem khawga om ahih laitakin kei ka naute Langno leh Mungno tawh amau kilawhsa sumte leh ka u in hong khak zelte zangin a nungta limliam ka hih manun hamsatna in lungtang khauhna hong pia hi kei buang leh Delhi ah ka om manin mite hong en na ding om kasa kei hi; mite eng dinga om tawh ka kibang bek hi. Ka nau Langno khatvei a sepna Gurgaon panin nitaklamin mawtaw ngahlo-in a khe tawh Munirka dong hong pai pen mangngilh theih ding hilo hi. Phaizang khuapi sungah zankim zankhangin amah bek nai 3/4 sung a khe tawh a pai hi mawk hi. Tuabang nasepna pana kilawh sum tawmcikcikte a kizatna ah gah a om loh ding ngaihsut ngam hilo hi.
   Delhi ka om sungin India gam adinga University minthang mahmah JNU ah lawmte a om manin ka vak thei zel hi. Library panin zong ka laibu deih mahmah 2/3 ka Xerox thei hi. Suasuan leh David (MPhil sinlai tuak) Brahmaputra hostel  ah om a, Lam Piang (PhD sinlai) Jhelum hostel ah om hi; amau kiangah a kisap leh zong ann ne in ka giak thei hi.  Amau pen JNU ah MA panin na lut uh ahih manin hampha kasa hi. A nung ciangin ka naupa Mungno zong MA sinin Tapti hostel ah om ahih manin Shillong pan ka zin ciangin amah ka bel thei hi.
   Kei ngaihsutna hilo, ka pa’ deihna zong hituanlo, Pasian hong vaihawmsakna bangin kum 2001 in UGC Junior Research Fellowship ka ngah ciangin North Eastern Hill University ah PhD sin dingin Delhi ka nusia hi. Sum leh pai kicing hileh research ka bawl khol kei kha thei hi. Ahih hangin research fellowship pen Pasian in kei leh ko innkuan adingin nuntakna leh mailam kalsuan theihna dinga hong bawlsak hi ding hi, ciin ngaihsun ka hih manin ka pa’ thukimpihna tawh Shillong a zuan ka hi hi. May 2001 in Delhi ZCF Youth Department ah Chairman ka sepna panin ki-awngsutin kum 7/8 bang ka omna dinga Pasian hong bawlsak mun Shillong ah ka pai hi. Ken ka theihkholh loh hangin Pasian in Shillong ah kei adingin PhD degree leh ka koppih ding ong koih kholhsak na hi gige zaw veh aw.

Thukhupna
    A kisai kha mello tawh a kibat hang atunga tangthu panin hih bangin a hialna ka bawl nuam hi. Tupna a om leh lampi om kici pen man hi. Tupna in lampi bawl mah, tua lampi pen lam nuam hi kei. Tua lampi tawna gualzawhna dingin na tupna pen nangma tel/lunggulhna bek tawh na tel maw, aih kei leh Pasian hong lamlah tupna cih na tel ding thupi masa hi. Nangma tel tupna na kalsuanpih tinten leh ngah zo veve kha mah ding hi teh, ahih hangin lawhcinna taktak pen tupna tangtunna bek hilo-a, tupna in gahhoih a gahsuah ciangin lawhcinna manpha kici thei pan hi. Tua lawhcinna taktak pen Pasian lamlah/piak tupna tungtawna gualzawhna panin hong piang ding hi. Ei deihte ei adingin a hoihpen hi khin kei, ei utte zong ei adingin a nuampen hi tuan kei. Ei sanga a theizaw khat om gige ahih lam thei peuh lehang man khin hi.


Thului pen Delhi Zomi Christian Fellowship souvenir 2012 SIANKEP ah kisuah hi.

Comments

Popular posts from this blog

KA LAISIMNA LAMPI

Tools of Christian Missionaries