Nuntakna Ciktui

Nuntakna Ciktui: Zomite hamphatna leh thupha naak
Pum Khan Pau*

BC 700/600 hun pawlin Pasian in Jeremiah kiangah: “Ka mite in…nuntakna ciktui ahi keimah a hong taisan zo uh hi,” ci hi.(Jeremiah 2:13) Pasian pen “nuntakna ciktui naak” ahih lam Jesuh in Samaria numeinu’ kiangah hih bangin gen kik hi: “Keima piak ding tui a dawn khempeuh dangtak kik nawn lo ding uh hi… tui a dawnte sungah nuntakna tuinak piang dinga, nungta paisuak ding hi.”(Johan 4:14) Tuni dongin Jesuh Khris tungtawna a kingah “nuntakna ciktui naak” thu mah missionary-te in tangkopih uh a, tua hangin Zomite in tua Lungdamna Thu za-in tu-in kum za khat val bang i nuntakpih khinta uh hi. Lungdamna Thu pen mi khempeuh ading ahih hangin a kipuakna munte ah a sangthei om a, a sangpah theilo zong tampi om ahih manin a sang thei Zomite mi hampha leh thupha ngah i hi hi.

Lungdamna Thu: San dan nam nih
Gam tampi i en zo kei zongin India, Burma leh China gamte en lehang Lungdamna Thu a tun hun a kibatloh hangin hih gam mite san dan kilamdang lualo hi. Kalate(Hindu), Kawlte(Burmese) leh Sente(Chinese) pen minam lian hi uh a Lungdamna Thu in zong nawk kha ngei napi’n na sang theilo uh ahih manin hih gamte-a minam neu leh daipam -Naga, Khasi, Mizo, Karen, Zomi, Miao-mite kiangah Lungdamna Thu a tun ciangin amau na sang thei uh hi. Bang hanga minam liante sangin minam neute lakah Pasian thu in zungkha baihzaw hiam? cih a kan huai thu hi. A hang tampi om kha taleh a thupi diak nam nih en ni.
Khatna: A taangpiin minam liansate in laipilna, siamna leh neih leh lam ah kicingin khangto uh a, biakna thu up/zuih kician mahmah na nei uh hi. Kalate lakah Hindu biakna BC 1000 kiimpawl pek panin na kipan zo-a, Kawlte leh Sente in zong BC 200 leh AD 700 hun khawnga kipan Buddhist biakna na zui uh hi. Minam liante pen leitung nuntakna ah a pil a siam kicingin, nekzonna, cidamna leh nuntakna tuamtuamah khangto uh ahih manin amau nuntakna ah a hun tawh kituakin kitangsapna neilo uh hi, ciin Nicholas Tapp in “The Impact of Missionary Christianity upon marginalized Ethnic minorities: The case of the Hmong”, Journal of Southeast Asian Studies Vol XX, No.1, March 1989 ah gelh hi. Atunga kigen minam liante Pasian thu ah a awlmawh huai mahmah uh hangin leitung nuntakna ah pattah kisam lo uh hi. Tua ahih manin Jeremiah 2:13 sungah a gen bangin amau “tuikhuk ding to tawm” uh a, a dangtakna uh amau leh amau i hih theihna ciang tawh kamsak tawm uh ahih manin hih bang mite lakah Pasian thu thuk tum theilo hi.
Nihna: Minam neu leh daipamte in ahih leh biakna kician neilo-in, dawi leh kau lau-in, sing leh suang peuh bia uh a, nek tawm ding nangawn zon tawm dan theilo-in, cidamna ding kikepzia cih thadah nikten puansilh dan ding nangawn theilo uh hi. A nuntakna mahmah uh niam mahmah ahih manin tua bang mite’ ci leh sa nuntakna mahmah zong puahhuai-in pattah tuak hi. Tuabang mite lakah missionaryte in laipilna (education) leh cidamna (medical/health) thupi bawlin a leitung nuntakna mahmah uh a puahsak uh ciangin biakna kician a neilo mite adingin a ngah uh khantohna tawh a kihilh Lungdamna Thu na sang thei uh hi. Zomite zong Mikang missionary-te in hong pattahin Pasian thu hong muam uh ahih manin tu-a ciang a tung thei i hizaw hi.

Zomite Khantohna Lampi
Zomite in Pasian thu i phawk zawh kum zakhat val khin pan napi’n hih hun tomno sungin tua Lungdamna Thu in khantohna tampi hong pia hi. I nuntakzia nakpitakin kikheela, pawlkhatte khamtunggam khuata panin Kawlpi, Lamka, Delhi, Yangon, Tokyo, Singapore, Washington D C khuapite dongah Topa’n hong teengsakta hi. Lai kawi khat zong a theilote’n tu-in BA, MA, Doctorate, Engineer, Medical Doctor leh a tuamtuam I ngahta hi. Pawlkhatte singtang lobuuk panin kumpi zumpi hong tun a, khua-ulsa kai-a mual leh guam a zuite mawtaw tawh hong taisak ziahziahin, bi leh daap inn sungah phalbi khuavot daidam a dote tu-in taihinn sungah hong teengsaka, tu leh hei tawh nek a zongte laikung leh computer tawh neek hong musakin hong hausak khin zo hi. Gen ding tampi om kha taleh tu-a i khantohnate pen Lungdamna Thu i san man hi, ci le’ng kikhial dingin ka um kei hi.

Pasian Deih Bang Biakpiakna
Tuabang ahih leh tu dinmun panin zong hong laamto Pasian mah i bul let cinten ding thupi hi. Late 51:17 ah “Pasian san theih biakna pen lungsim kitamzan ahi hi”, ci hi. Johan 4: 24 sungah zong “Pasian pen Kha Siangtho ahi hi; Amah a biate in lungsim takpi leh thuman tak tawh a bia ding uh hi,” ci hi. Erwin W Lutzer in Failure the Backdoor to Success a gelhna ah ‘Pasian pen Kha hi-a, kimu theilo-in, si theilo ahih manin, Ama lim banga hong bawl/piak a sitheilo, a kimu theilo i kha tawh i biak kei leh Amah kilungdamsak zolo ding hi’, ci hi. Pasian in mihing tungpan a lamet thupi mahmah pen lungsim kitamzana kha leh pumpi tawh biak ding hi. NECTAR saina tawh a kibawl “One Day seminar on Tentmaking” ka kihelna ah Pasian nasem minthang Dr Danny Martin in tuhun Pasian nasep dan ding hih bangin gen hi: “Biakinn pai manin Pasian a lungkim hilo ahih manin mite biakinn ah paipih pen mission nasepna ah a kisam masapen hinawnlo-a, Pasian in mite tungah na a sep theihna ding lampi bawlsak ding thupizaw hi.” Pasian mah i belh ding leh Ama lungkim banga i biak theihna ding leh Ama deih banga a na i sep theihna ding hanciam kul hi.

Ngiimna Hoih Tawh Sepna
Zomite adingin Pasian pen i thupha naak ahih manin hih atunga kigente tungtawnin Pasian i biakzia ki-enpha in Ama na i sepzia zong kipuahpha ni. Mihing muhna ah Pasian i biakzia leh Ama na i sepdan bangzahtakin hoihin kilawm kha taleh, lungsim tawng a en Topa in i ngimna (motive) thei ahih manin ei ading bekin tuikhuk a to tawm bangin hong muh ding lauhuai hi. Zomite maban ding pen tuhun Pasian i biakzia leh Ama na i sepnate “ngiimna hoih tawh” ahih peuh leh hong limci semsem dinga, ahizongin lungsim neuna nam tuamtuam - mimal lungsim, innkuan lungsim, beh lungsim, minam lungsim, pawl lungsim, midang hazatna/elna lungsimte- tangtunsak ding ngimna bek ahih leh lam maan pan a pial i hipah ding hi. “Nuntakna ciktui” in i nuntakna hong nosuahsakin hong laamto ahih leh tua tuinaak ahi Pasian i biakna leh Ama na i sepnate Ama adingin gimnamtui a suah theihna dingin “ngimna hoih” tawh lunggeel pha kik ni. Khantohna a hoih hangin khantohna in siatna pan hong gumkhia tuan lo ahih manin khantohna a piapa Pasian deihna banga i zat theih ding kin bawl ni. I hihna peuhpeuh Pasian’ minthanna bek a suah theihna dingin Amah a laizangah (God-centric) koihin a dangte tawh Pasian hoihna liahkhuh kha sak kei ni. Tua pen Zomite hamphatna a khangsak semsem lampi maan hi ding hi.

(Hih thului pen Lungdamna Aw January 2007 ah kisuah hi.)

Popular posts from this blog

KA LAISIMNA LAMPI

Tools of Christian Missionaries

Flagstaff leh Grand Canyon Zinna