Myanmar Zinna (Myanmar diary)
Myanmar Zinna (Myanmar diary)
Inn (Santiniketan, WB, India) pan Yangon
February 15, 2018 ni-in ka tate
Muan Thang leh Khualpu sangkah, a tum pen San Hoih leh a nu tawh inn ah
zingsang ann ka nek zawh uh ciangin kei Kawlgam (Myanmar) zin dingin Bolpur
station lam ka zuan hi. Nai 11:30 AM a hong tung ding meileng Shatabdi Express tawm
a zekai hangin ong tun ciangin lutpah in Howrah lam ka zuan hi. Howrah panin
taxi tawh Kolkata Airport ka pai hi. Tung baih seisai zezen ka hih manin
nuamtakin ka tawldam man hi. Myanmar Airlines International vanleng tawh nai
6:50PM in Yangon zuan dingin ka leng khia hi. Ka len khiatma in Yangon Airport
ah kei ong dawn ding ka Pu Pum Lam Mang na tung khin zen hi. Kawlgam nai 9:10
PM in Yangon International Airport ka tung hi. Airport panin ka pusuakma,
washroom ka lut leh Shillong ka om lai a St. Peter’s College ah ka sangnaupang
ahi ngei Muan Sang Tonsing tawh ka kimu vat uh hi. Ka kiho uh leh vanleng khat
tuangkhawm ka hi uh hi. Aman India kumpi zum Sittwi ah sem a, tua mun zuan
dinga pai ahi hi. immigration ah ka din laitak ka Pu Mang in a gal panin a phone tawh maan na la ziahziah aih man kician veve sa ing. Ka pusuak ciangin kei ong dawn ka Pu Mang bek na hilo a, a zi
ka u Nuam leh a tate nih (Pu Khuppi & Pu Singpi) tawh kimu, amasa pen "maan kizaih lo dia" hiphot hi. Airport panin taxi tawh amau omna
Pazundaung ka pai uh hi. Pute inn pen inn tung khan/that ngana khe tawh kahtoh
ngekngek khit ciangin kitung hi. Inn sung ka lut leh ka Pu Peter Gin Khan Do na
tupah lianluan a, tawldam pah hiau hi; ka pu in kei tun ding manin a lup hun ta
leh na ngak keikai hi. Amah na cidamin thahat lai mahmah hi. A bil in deih
bangin khuaza lo ahih manin kiho ciangin nakpitakin pau kul hi. Tua nitak ka Pu Mang zong kiho man lo liangin ka simcard ding tawh na buai peuhmah hi. Ka phone ah Kawlgam simcard ong thunsak a, seenpi vanglak hi. Mandalay ka paitohna ah nuamtuam peuhmah hi. Yangon khuapi a tung taktak ka hi mawk hi.
Yangon-Mandalay
February 16 zingsangin Mandalay
pai dingin bus station ah ka Pu Mang in ong kha hi. Shwe Mandalar AC bus nuam
mahmah tawh nai 9:30 AM in ka pai hi. Lamkal ah ann nekna mun khatah minute 30
sung kikhawl hi. Paratha ne ding ka cih leh minute 10 ngak kul ding cise a, a
dang lah Kawlpau tawh ngen theilo ka hih manin fried rice ka cih leh lem bilbel in tua ka ne hi. Bus sungah
tui akipan nek theih leh hanawtna leh haza nangawn ong kihawm hi. Ka bus tuanna
ah vdo screen zong om ahih manin cim phawng tuam hi. AC votlua ahih manin
zanpuan ong hawm uh silh kul hi. Lampi hoih mahmah ahih manin hatpitakin kitai
hi. Hih lampi bel tawm khat a maam lo deuh bek hi kei leh US highway-te mah tawh
kibang mai veh aw. Irrawady phaizang ah kitai ahih bangin lampi tang
mahmah hi.
Nai 6:30 PM in Mandalay bus
station ka tun ciangin kei ong dawn Pa Ginno leh Pa Mangpi tawh ka kimu hi. Amau
Pa Ginno mawtaw tawh ka zintunna ding Hotel Ye ah ong kha uh hi. Nipini ciangin
kimu kik dingin kiho-in amau ciah a, kei zong ka room dinga nambat 209 ah lutin
ka tawlnga hi. Hotel room ka lut khit sawt loin ka lungam lua ahih manin
bangmah zong hih theilo in ka lum hithiat phot hi. A phattuam deuh ciangin ka
vaitun thu Santiniketan a om ka zi le tate akipan Yangon a om ka Pu Mang ahi
zong, Nanphalong ah a zin laitak ka nu tawh ka kiho in ka hilh tek hi. Nitak
ann hotel restaurant pan samin room sungah ka ne hi.
2nd International Conference on Burma/Myanmar Studies
Mandalay ka paina hang pen 2nd
International Conference on Burma/Myanmar Studies zang dinga pai ka hi hi. Hih
conference pen Kawlgam tawh kisai study a bawl scholarte kimuhkhopna hi-a,
foreign panin zong mi tampi kipaikhawm hi. A khatna pen Chiangmai ah tung hi. February
17 ni zingsang nai 9:30AM in Chin State Panel series ah kei leh SOAS ah
research scholar Aria Dapanitra (Indonesia) in ka present masa uh hi. SOAS
panin Mandy Sadan in Panel chair hi. Pasian hehpihna tawh presentation
nuamtakin ka zo thei hi. Chin State Panel pen Sena Galazzi Lian in a bawl hi-a,
hih ICBMS2 ah a hel lut ahi hi. Hih panel sungah session 4 om hi. Chin State
leh a kim gamte thu kikupna ah kei simloh
Zomi khat beek presentation pia a om loh penin academic ah I tualniamna hong
kilangsak kasa a, ka lunghimawh mahmah hi. Lamka panin Golan Suanzamung hong
kihel ding hinapi khawlkik hi. Hih ni pen sunkhua in a tawp dong mah ka kihel
hi. Nitak nai 5:30 PM ciangin Hotel Ye restaurant ah Chin State panel reception
ci-in ann nekkhopna ka nei uh hi. Sena Galazzi pasal pen Zampi khuami Lian
Thawn Ngam kici khat ahi hi. Nitak ann nek laitakin zong ka lungam lua leuleu
ahih manin ann nek khit ciangin damin room ah ka tawlnga hi. Tua zan tawldamin
ka ihmu hi. Kawlgam annte tawh kituaklo ka hi tam ka ci hi. Hih Conference ah Pa Gin Kim Mang (kiho manlo, khut kilen man bek) leh Tg Pau Sian Lian zong kihel uh cih za ing. Manipur University a Centre for Myanmar Studies panin Mr Bobby tawh zong ka kimu uh hi.
Mandalay ah Nipi Ni
February 18 zingsang breakfast
zawh ciangin Pa Ginno in a mawtaw tawh hong dawn a, Mandalay Zomi Baptist
pawlpi ah kikhawm hong paipih hi. Tua pawlpi ah sia khat pen nidang Shillongah
sangkah ong om ngei Muangpi ahi hi. Ka theihsa hilo napi-in ka kimuh uh ciangin
ka kithei uh hi. A pa pen sumbawl India lam zong a zinzin pawl ahih manin Pu T
K Suan thei mahmah hi. Mandalay pen Zomi sumbawl mi hausa tampi omna ahi hi.
Tua nipini kikhopna ah Yangon panin hong pai Rev. Dr. Thang Khen Zam in
thugenna nei hi. Amau Yangon panin sia thum hong pai uh hi. Sia Zam pen Tuimui
khuasuak ahi hi. Kikhop man ciangin ann nekkhopna om hi.
Khuapi sungah vak
Biakinn vai man ciangin Pa Ginno tawh a innkuante amau kikhopna pan dawn kawmin tui company a bawlsawmna mun ka en kawm uh hi. A sawt
loin tuisiang company khat kipan ding a sawmna leh a vaite zong man khin ahihna
hong gen ciangin thangah huai mahmah hi. Pa Ginno tate tangval nih Khaiboih leh
Sangpi nidangin Shillong ah sangkah om ngei a, amau tawh tua mun ah ka kithei
hi. Tu-in a tate US leh UK ah om tuak uh hi. Pa Ginno leh a tate numei nih leh
a ompih uh numeino khat tawh Mandalay khuapi sungah ka vak uh hi. Mandalay
khuanawl a mualtung (Pagoda a min thei
pak lo) ah kahin tua panin Mandalay khuapi ka en uh hi. Nidang Chin Rifles te
kiphualna munpi a cih zong mualtung panin ong lak hi. Tua panin Irrawady gun ka
en uh a, gun lei tung tawnin a gal lam Sagaing Division zong ka pha phei uh hi.
Kawlgam adinga Gunpi golpen khat ahih mah bangin a lei zong sau mahmah hi.
Mandalay Royal Palace pen Pa Ginnote inn paam mah na hi pah hi. A sungah ka lut
man loh uh hangin tua kumpi huang zai zia a pua panin kithei a, thupi mahmah
hi. Nitaklamin Pa Ginno inn ah tawlnga in nitaklam nai 5 PM pawlin kei Yangon
ciah kik dingin bus station ah ong khak kik hi. Lampi ah ann ong nekpih lai sawnsawn
hi. Buai mahmah kawmkal ah hih bangin hun hong pia bek thamlo a mawtaw mahmah
tawh ong vakpih in hong la hong kha kawikawi ahih manin Pa Ginno tungah ka lungdam
mahmah hi. Nitak nai 9:30 in Shwe Mandalar bus mah tawh Yangon lam ka paikik
hi. Bus sungah zani biakinn ah gospel hong pai siate tawh ka tuangkhawm kha a,
kei adingin nuamtuam mahmah hi. Yangon tun ciangin bus station ah Sia Zam in niangtui ong taih a, tua pan taxi khat lakhawm in ka kikhasak tek uh hi.
Yangon Tungkik
February 19 zingsang nai 7:30 AM
pawlin Yangon ka tungkik hi. Lawmte tawh ton thei ka hih manin inn ciang taxi
tawh ka tung hi. Sia Tuangno (Rv. Dr. Gin Khan Tuang) in taxi sap ong piaksak sawnsawn manin ka lungdam
hi. Sunma tawlnga nitaklam ciangin Rev. Dr. Pau Khan En (Sia Enno) leh Rev.
Khoi Lam Thangte kimuhpih nuamin ka U Nuam leh Pu Singpi tawh ka vak uh hi. Sia
Enno na upa pianta a a khe deih bangin zang thei lo ahih manin lampai kidawm
mahmah hi. Siapa tawh hun tomno ka zat sungun dotnop tuamtuam kidongin tua
ciangin aman thungetna hong neihsak hi. Tua panin Sia Khoi Lam zumpi ah ka pai
uh hi. Siapa zong nungkum Chin State ah a khualzinna pan mawtaw tuahsia kha
ahih manin tua pan a liamnate damsiang sinsen nailo lai hi taleh zum kah zo leh
thahat mahmahta ahihna aman ong gen ciangin lungnuam hi. Siapa zum sungah zong
aman thungetna hong neihsak hi. Nitaklam inn ka tun uh ciangin Kawlpi Munlai a
ka naupa uh Khampu’ zi Ngawh Lun leh a lawmte thum ong hawh uh hi. Amau pen
ZIUSA min tawh UN Numei khawmpi kah dingin zing ciang US visa interview ding uh
ahi hi. Amau ong cial bangin amau adingin thungetna ka neihsak hi. A zing ciangin ka thu zakna ah tua numei thum lak pan Ngawh Lun cihloh a dangte nih in
visa ngah cih ka za a, na ngah kim peuh leh ci-in ka lungnuam hetlo hi.
Zomi Nam Ni ah
February 20 pen Zomi Nam Ni ahi
hi. Tutung Yangon ka om leh hih ni kituak ahih manin hampha ka kisa hi. Zomi
Nam Ni vaisaite Sia Pau Khan Sing leh Dr Khen Za Sian in thugenna hun khat hong
zang in ci ahih manin kihel teitei dingin ka ngaihsun hi. Zingsang lamin Sia
Tuanno (Siapi C. Thang Za Tuan) tenna inn ah U Man Nuam, Kikim, Nu Lian Sen leh
Singapore pan hong pai Pu Thawnkel tawh ka hawh uh hi. Sia Tuanno pen minam leh
lai uk mahmah mi ahih bangin ka hawh uh ciangin na nuam mahmah a, a gennop zong
tam peuhmah hi. Amau inn kiang mah a om Karen Hall ah Chin State bup min tawh Chin
National Day kibawla, siapa in hong cialna tawh kava kihel uh hi. Hun masa
tawlkhat ka om khit uh ciangin Siapipate nupa simloh ko a dangteng pusuakin
Zomi Nam Ni zatna ding lamah ka pai uh hi. Nai 2 PM in Zomi Nam Ni programme
kipan hi. Lasa leh item tuamtuam om mel loin thu kilim gen hi. Ken zong Zomite
kipuahphatna ding leh khantohna dinga ka deih thu 4 ka gen hi. Vaisaite tung
panin Puanlaisan hoih mahmah khat letsong ka ngah hi. Programme man ciangin Pa Thawng Khan Cin in
nitak ann ong nekpih nuam ahih manin makaite tawh restaurant thupi khat ah ong
paipih hi. Tua mun ah zong ann lim mahmah leh holimna hun manpha khat ka ngah
kik uh hi. Ann hong taih Pa Cin tungah nakpitakin lungdam hi. Tua pan ka kikhen
uh ciangin U Nuam leh Pu Thawnkel tawh khuasung tawm ka vel uh a, maan ka kila kawikawi uh hi.
Zomi Nam Ni zatna ah ka theih ngeisa ahih hang ka kimuhpih ngei nailoh pawlkhat Pu Thangboi, Pu G. S. Pau, Sia Thomas Joltmung, Sia Peter Mangpu, Sia Dong Mung-te tawh ka kimuh theih manin ka nuam hi. Ka muh nop pawlkhat Pu Lengtong Kam Khen, Sia T. S. Khai, Rev.Dr. Cope Suan Pau, Sia Stephen Mang, Sia Lianpi cihte pawl ka mu kha kei se citciat hi.
Zomi Nam Ni zatna ah ka theih ngeisa ahih hang ka kimuhpih ngei nailoh pawlkhat Pu Thangboi, Pu G. S. Pau, Sia Thomas Joltmung, Sia Peter Mangpu, Sia Dong Mung-te tawh ka kimuh theih manin ka nuam hi. Ka muh nop pawlkhat Pu Lengtong Kam Khen, Sia T. S. Khai, Rev.Dr. Cope Suan Pau, Sia Stephen Mang, Sia Lianpi cihte pawl ka mu kha kei se citciat hi.
Rangoon National Archives hawh theilo
Yangon pai ding a kitel ciangin
Rangoon National Archives hawh nuam ka hih manin ka Pu Mang kiangah vai na
kansak in ka cih ciangin aman zong Siapi Tuanno kiangah na kansak hi. Sia
Tuanno in na kansak pah a, Feb 21 ni-a hawh dingin tua muna nasem Zomi khat
kiangah na book sak pah hi. Siapa zong pai nuam bek thamlo kithuahna hun khat zang
khawm ding ci-in ka lawp mahmah hinapi Feb 21 zingsang ann nek khit ciangin ka
lungam lua leuleu ahih manin koi mah pai thei dingin ka om kei mawk hi. Tua
ciangin ka Pu Mang tawh kiho in bangbang ahizongin Siapipa hopih kik mai ni in
pai zolo ding ka hih lam theisak ni, ciin ka hopih uh hi. Amah zong zingvai
khat a pai pen tua pan Archives lam delh dinga taxi na lakhin lamkal panin a
ciahsak kik ka suak uh a, kisuan huai mahmah hi. Yangon ah ka sepnop mahmah vai
thupi leh manpha mahmah ding khat a sem khalo suak ka hih manin poi kasa mahmah
hi. Tuanitaklam Zomi Siansinte tawh kimu dinga ka ngaihsut uh zong ka khawlkik uh hi. Dr. Siambawi bel inn ah ong hawh thei ahih manin amah tawh a kimu ka suak uh hi.
Nitak lam ciangin ci nuam zaw
deuh cihna tawh Pu Mangte innkuan a om thei teng tawh Yuzana kicihna lamah ka
vak uh hi. Khuapi pua lam pek hi-a, sawtpitak mawtaw tawh kipai hi. Tua mun ah ka
tupa Rev Dr. David Khamte inn ah hawh masa in anu, kei adingin ka ni, tawh
interview tawmvei ka nei uh hi. Tua tak ah ka man uh ciangin Pu Rev. Dr. Pum
Suan Mung inn ah ka vak kik uh hi. Amah, Pu Mang leh kei pen ka mintap uh kibang hi.
Amau inn ah nitak ann ka ne uh hi. Tua panin ama naupa Sia Zogam Lalpu te kiangah ka hawh uh hi. Pu Lalpu pen tulai damlohna hangin kiensakin a paipai na hi a, hun tom khat bek ahih hangin ka kimuh theih uh ka lungdam hi. Zomi itna leh Pasian itna la tampi a phuak khin siapa tawh ka kimuh theih hampha ka kisa hi.
Yangon pan India ciahkikna
February 22 ni zingsang lamin
U Man Nuam tawh leinop pawlkhat lei in
kavak uh hi. KA innkuanpihte ka puak ding van tuamtuam ong leisak hi. Sun nai
12 pawlin kei a ciah ding U Nuam, Kikim leh Singpi in Airport ah ong kha uh hi.
Nai 4:40 PM a MAI tawh leng ding pen 5:30 PM in ka leng pan hi. Cidamin Kolkata
ka tungkik a, tua pan Bidhannagar ah Meileng ngakin nai 7:45PM in Bolpur ka
ciahto hi. Inn ka tun ciangin nai 11 satta hi. Naute na ihmu khin a, Ngai in
inn nuai ah na dawn hi. Topa hehpihna tawh kalkhat sung khualzinna panin
cidamin inn ka tungkik hi. San Hoih cisa in na dam mello cih loh a dangte bel
hoihtek uh hi. Khualzin ciah ciangin ei ong ngaklah mahmah zi le tate kiang tun kik pen a nop dan kuamah kiangah gen ut vet khang!!
Kawlgam ka khualzinna ah zin hong
do, hong vakpih, hong dawn hong kha, letsong hong pia, ann hong nekpih, puan
akipan nektheih dongah hong pia sanggam, pi le pute leh u le nau minampihte
khempeuh tungah ka lungdam mahmah hi. Topa in thupha tampi tawh hong thuksak ta
hen. University of Mandalay ah scholar tuamtuam tawh kimu kithei beh ka hih
manin tua zong ka hamphatna ahi hi. Yangon a om Zomite pawlkhat tawh Zomi Nam
Ni ah kimu thei ka hih manin tua hangin zong ka lungdam hi.
Mimal lungdam phat diakna: Yangon ah ka pute (ni dangin Tonzang leh Tedim om) a om manin ka mikhual het kei hi; ka Pu Dono bang in Yangon pen ei Zomite khua mah ahih manin na pensen ciang hih lamah ong teng in, na unau un hong teng un, ong cici keei hi. Ut huai phial mawk veve.
Ni dangin Nanphalong ah khatvei Mohinga ka nekha ngei a, tua pen lim mahmah hi. Tutung zong tua banga lim ding sa in ka lunggulh mahmah, ka U Nuam kiangah kong zin ciangin Mohinga ne ding ci khol keei, ong nekpih takpi teh ka kam upata aitam kuang khat val nekbeh ngap nawn het kei mawk ing!
Inn ka om ciangin ka Pu in ong holimpih nuam lua ahih manin ka kiangah hong tu pahpah hi. Aman minam leh beh le phung thu khawng uk mahmah a, beh tangthu bang lim kan mahmah bilbel hi. Khatvei lengla khan ah kihoho kimlai ann huan buk ah ka pai phei leh ong zui in ka gei ah ong tu in a thugen ong zom toto liang hi. Tua zahin ong it in thu hong muam nuam ahih manin ka lungdam hi.
Ka Pu Dono pen thupi kasak mahmah na ah, zingsang nai 6 pawlin a lupna tung panin a huam thungetna nei tawntung hi. Ka lupna uh kinai ahih manin a thungetna ka zakna panin: ama innsung, u le nau sungh le pu, a tu a tate, sanggam meltheih kinaipih khempeuh Kawlgam leh gamdang om khempeuh a min uh tawh lo ngiatngiat in thu ngetsak hi. Biakna pawlpi makaite, minam makaite, gamdang a om Zomite cih bangin a banbanin nisimin thungetsak khiallo mawk hi.
Ka Pu in laibu a neihte lakpan a neihthuah zawdeuh ka deih dinga a upte tampitak ong pia hi. Amah mah in ka laibu puak dingte na tunsak, na hensak liang mawk hi.
Yangon ka pai ka pi ka muh nawnloh hangin ka pu tawh cidamin kimu kiho thei lai ka hih manun nakpitakin ka lungkim hi.
Comments